آیا در قیامت یا در برزخ اعمال خوب و بد انسان، یکدیگر را خنثى میکنند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آیا در قیامت یا در برزخ اعمال خوب و بد انسان، یکدیگر را خنثى میکنند؟

پاسخ :
در نصوص قرآنى و روایى ما مطالب ونکات بسیار مهم و قابل توجهى در این مورد وجود دارد:
«وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْرى لِلذَّاکِرِینَ. وَ اصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ»1؛
«نماز را در دو طرف روز و اوائل شب برپا دار، چرا که حسنات، سیئات (و آثار آنها را) بر طرف میسازند، این تذکرى است براى آنها که اهل تذکرند. و شکیبایى کن که خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد».
«إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ»2؛
«اگر از گناهان بزرگ دورى کنید گناهان کوچک شما را میپوشانیم».
«وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ»3؛
«کسانى که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دارند گناهان آنان را میپوشانیم».
و به این ترتیب اثر طاعات و اعمال نیک در محو گناهان اثبات می شود.
از آنجا که جمله «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ»4 بلافاصله بعد از دستور نماز ذکر شده یکى از مصداق هاى روشن آن، نمازهاى روزانه است و اگر میبینیم در روایات تنها تفسیر به نمازهاى روزانه شده دلیل بر انحصار نیست، بلکه بیان یک مصداق روشن قطعى است.
در تفسیر آیه مورد بحث، حدیث جالبى از حضرت على علیه السلام به این مضمون نقل شده است که؛ روزى آن حضرت رو به سوى مردم کرد و فرمود: به نظر شما امیدبخش ترین، آیه قرآن کدام آیه است؟ بعضى گفتند آیه:
«إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ»5؛
«خداوند هرگز شرک را نمیبخشد و پائین تر از آن را براى هر کس که بخواهد میبخشد».
امام علیه السلام فرمود: خوب است، ولى آنچه من میخواهم نیست، بعضى گفتند آیه:
«وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِیماً»6؛
«هر کس عمل زشتى انجام دهد یا بر خویشتن ستم کند و سپس از خدا آمرزش بخواهد خدا را غفور و رحیم خواهد یافت».
امام علیه السلام فرمود: خوب است ولى آنچه را میخواهم نیست. بعضى دیگر گفتند آیه:
«قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ»7؛
«اى بندگان من که اسراف بر خویشتن کرده اید از رحمت خدا مأیوس نشوید».
فرمود: خوب است اما آنچه میخواهم نیست! بعضى دیگر گفتند آیه:
«و الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللَّهُ»8؛
«پرهیزکاران کسانى هستند که هنگامى که کار زشتى انجام میدهند یا به خود ستم میکنند به یاد خدا میافتند، از گناهان خویش آمرزش میطلبند و چه کسى است جز خدا که گناهان را بیامرزد».
باز امام فرمود خوب است ولى آنچه میخواهم نیست. در این هنگام مردم از هر طرف به سوى امام متوجه شدند و همهمه کردند فرمود: چه خبر است اى مسلمانان؟ عرض کردند: به خدا سوگند ما آیه دیگرى در این زمینه سراغ نداریم.
امام علیه السلام فرمود: از حبیب خودم رسول خدا صلیالله علیه و آله شنیدم که فرمود: امید بخش ترین آیه قرآن این آیه است:
«و اقم الصلاة طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْرى لِلذَّاکِرِینَ»9.
البته در حدیث دیگرى آمده است که امید بخش ترین آیه قرآن این آیه میباشد:
«إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ»10.
اما با توجّه به اینکه هر یک از این آیات به زاویه اى از این بحث نظر دارد و یک بعد از ابعاد آن را بیان میکند، تضادى با هم ندارد.
روزى پیامبر اعظم اسلام صلیالله علیه و آله به حضار فرمود: آیا میدانید که مفلس و تهیدست کیست؟ گفتند: مفلس در میان ما آن کسى است که درهم و دینارى و متاعى نداشته باشد. ولى پیامبر فرمود: مفلس آن کسى است که فرداى قیامت در حالى میآید که داراى نماز زکات و روزه باشد. و از سوى دیگر، او به شخصى دشنام داده، به دیگرى تهمت زده، مال دیگرى را خورده، خون بیگناهى را ریخته، شخصى را بدون جهت مضروب کرده و... در آنجاست که به هر یک از اینگونه افراد ثواب عبادات او داده می شود. و اگر حسنات وى قبل از اداى حقوق مردم تمام شوند از گناهان آنان به وى داده می شود، و در دوزخ انداخته خواهد شد!11
روایت فوق نیز این را تأیید میکند که اعمال انسان؛ خوب و یا بد؛ با یکدیگر مقایسه می شوند و یکدیگر را خنثى میکنند تا به حدّ نصاب خوب یا بد برسد و به بهشت یا جهنم وارد می شوند.
منبع: www.porseman.org

سایت راسخون