تعریف حجاب و جایگاه آن را در ادیان مختلف بررسی نمائید و کتابهایی در این موضوع معرفی فرمائید. | کتابخانه مجازی الفبا

تعريف حجاب و جايگاه آن را در اديان مختلف بررسي نمائيد و كتابهايي در اين موضوع معرفي فرمائيد.

حجاب در لغت عبارت است از هر چيزي كه ميان دو چيز حايل باشد و معاني چون فاصل، مانع[1]،ستر،‌نقاب و روپوش از آن فهميده مي شود.[2]
در فقه اسلامي حجاب يعني پرده و پوشش بين دو نامحرم و چون در اسلام حجاب براي زنان و مردان واجب شمرده شده پس زنان و مردان بايد خود را از نامحرم بپوشانند حجاب براي زن پوشاندن تمام بدن از نامحرم است، به جز صورت و دو دست و براي مردان پوشانيدن عورتين و مواضعي كه ديدن آن براي زنان ايجاد ريبه و گناه كند.[3]در قرآن كريم بيشتر موارد استعمال كلمه حجاب بمعني پرده و ستر مي باشد، چنانچه در آيه 17 سوره مريم، آيه 5 سوره فصلت و نيز آيه 53 سوره احزاب كه به آيه حجاب معروف است بدين معني مي باشد.[4]
حجاب و بالاخص چادر بارزترين نمود حجاب اسلامي است كه ريشه در قرآن و سنت زنان اهلبيت به ويژه حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها دارد. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ چادر را بعنوان يكي از اقلام نوزده گانه ضروري جهيزيّه براي دخترش زهرا ـ سلام الله عليها ـ قرار داد قرآن كريم مي فرمايد:« اي پيامبر! به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنين بگو خود را با «جلباب» بپوشانند»[5] اكثر مفسرين و لغويين «جلباب» را به معناي چادر و عبا تفسير و معنا كرده اند.
توصية بزرگان ديني و بيش از همه قرآن كريم بر استفاده از چادر، بيانگر آثار و امتيازات فراوان اين پوشش شكوهمند است كه ما به برخي از آنها به صورت گذرا، اشاره مي كنيم.
1. چادر با پوشش يكنواخت و يكپارچه بدن، جلب توجه نامحرم را به كمترين حد خود مي رساند.
2. چادر زيبائيهاي جسماني زن را تحت الشعاع زيبائيهاي معنوي او قرار مي دهد و به او نشاط ديني مي بخشد.
3. چادر امنيت و آرامش زن را افزايش مي دهد.
4. چادر بيش از هر لباسي حجم بدن را پوشش مي دهد و بزرگواري و تواضع زن را در برابر احكام اسلام و ازرش‌هاي اخلاقي آشكار مي سازد.[6]
حال ما در اينجا به بررسي حجاب در اديان مختلف پرداخته و جايگاه آن را در اقوام مختلف بررسي مي كنيم.

حجاب در دين و آيين زرتشت
در مورد پيامبر بودن زرتشت در ميان انديشمندان مسلمان اختلاف نظر وجود دارد برخي او را يك مصلح اجتماعي و عده اي با استناد به برخي از روايات، او را پيامبر الهي مي دانند، به هر حال در اين دوره كه دوره حكومت كوروش و داريوش دو تن از شاهان بزرگ هخامنشي است، زنان پوشش خاصي داشتند.[7] از اسناد و كتيبه هاي بدست آمده اينگونه استفاده مي شود كه:
پوشاك زنان دوره مادها از لحاظ شكل با پوشاك مردان كمي تفاوت داشته و مرد و زن به واسطه اختلافي كه ميان پوشش سرشان وجود دارد از هم تمييز داده مي شوند.[8]
و پس از مادها كه هخامنشيان روي كار مي آيند، حجاب كمي نسبت به دوره مادها فرق مي كند و آنها از روي لباس هاي بلندي كه از زير مي پوشيدند چادري نيز سر مي كردند.[9]

حجاب در آيين يهود
بدون شك بايد ريشه و خواستگاه رعايت حجاب از سوي زنان يهود در ادوار تاريخ را در متون مذهبي آنان جستجو نمود.
تورات، كتاب مقدس يهوديان، در موارد متعددي به طور صريح و يا ضمني، حجاب و پوشش زن و مسايل مربوط به آن را مورد تأكيد قرار داده و در برخي از آيات، از واژة «چادر» و «برقع» كه به معناي روپوش صورت است، نامبرده است. كاربرد اين الفاظ نشانگر كيفيت پوشش زنان يهودي در آن عصر مي باشد.
در سفر پيدايش چنين مي خوانيم:
و «رفقه» چشمان خود را بلند كرده و اسحاق را ديد و از شتر خود فرود آمد، زيرا كه از خادم خود پرسيد اين مرد كيست كه در صحرا به استقبال ما مي آيد و خادم گفت: آقاي من است، پس بُرقع خود را گرفته، خود را پوشانيد.[10]
به گفته برخي از مراجع ديني يهوديان ايران، منشأ وجوب حجاب در شريعت يهود، مستند به همين فقره است.[11]در تورات همچنين آياتي در رابطه با «عدم تشبّه مرد و زن به يكديگر در نوع پوشش بدن»، «در عدم آرايش و غمزه دختران و زنان»، «پرهيز از زنان فريبكار و بيگانه»، «نهي از لمس و تماس با نامحرم»، «حد و كيفيت پوشش زنان يهود»، «وجوب پوشاندن موي سر» آمده است.[12]
«تلمود» يكي از كتابهاي مهم ديني و در حقيقت فقه مدّون و آيين نامه زندگي يهوديان است از جمله قوانيني كه در اين كتاب در رابطه با ارتباط زن و مرد و مسئله حجاب آمده، موارد زير مي باشند.
1. لزوم پوشاندن سر از نامحرم.
2. لزوم سكوت زن و پرهيز از هرگونه آرايش.
3. پرهيز از نگاه به مردان بيگانه.
4. لزوم پرهيز از حرام تحريك آميز.
5. اجتناب از نگاه به نامحرم توسط مردان.[13]

حجاب در آيين مسيحيّت
عهد جديد، نه تنها در مواضع متعدّد وجوب حجاب و پوشش را تذكر داده است، بلكه در برخي از آيات خود كوشيده است، درون انسان را نيز از تمايلات شهواني منزّه سازد و بدين وسيله عفت درون را پشتوانة مستحكم حجاب برون قرار دهد.
در عهد جديد مواردي درباره حجاب و مسائل مربوط به آن آمده كه فرازهاي ذيل از آن دسته اند.
1. لزوم عفت و خانه نشيني.[14]
2. لزوم پوشاندن موي سر بويژه در مراسم عبادي.[15]
3. با وقار و امين بودن زن.[16]
4. نهي از نگاه ناپاك به بيگانگان.[17]
در كتاب «زن از نظر حقوق اسلامي» اينگونه آمده است كه در ميان مسيحيان و اروپائيان، حجاب معمول و متعارف بود و اين عادت تا قرن سيزدهم، سخت رايج بود و از آن تاريخ به بعد رو به تخفيف گذاشت.[18]
و نيز در كتاب «زن و رهايي نيروهاي توليد» آمده است كه در تورات و انجيل به اين مطلب كه زنان از روزگار قديم چهره خود را با بُرقع مي پوشانيدند، اشاره شده است.[19]

حجاب قبل از اسلام
از لابلاي متون تاريخي، چنين به دست مي آيد كه زنان اعراب قبل از اسلام، داراي حجاب بوده اند: دايرة المعارف لاروس،‌عرب را از جمله ملت هايي كه از قديم،‌حجاب در آن ريشه داشته، شمرده است.[20]
داستان «فِجار» و جنگي كه بين قبيلة قريش و قبيله هوازن بر سر روپوش بلند زني كه جوانها خواستند وي صورت خود را نشان دهد، اتفاق افتاد، مؤيد اين مطلب است.[21](نقل كامل اين جريان در كتاب حجاب دراسلام قوام وشنوه اي آمده است.)

حجاب در اسلام
در قرآن كريم، به طور صريح آياتي در مورد حجاب و وجوب آن و نيز حدّ و كيفيت آن، نازل شده است در سوره نور خطاب به پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ چنين آمده است:
به مردان مؤمن بگو كه چشمهاي خود را فرو پوشند و دامان خويش را نگاه دارند، اين عمل براي ايشان پاكيزه تر است، همانا خداوند به آنچه انجام مي دهند آگاه است و به بانوان با ايمان بگو چشمهاي خود را فرو پوشند و عورتهاي خود را از نگاه ديگران پوشيده نگه دارند و زينت هاي خود را جز آن مقداري كه ظاهر است، نمايان نكنند و زينت هاي خود را آشكار نسازند، مگر براي شوهرانشان، پدرانشان، پدر شوهرانشان، پسرانشان، پسران همسرانشان، برادرانشان، پسر برادرانشان، پسر خواهرانشان، زنان هم كيششان، كنيزانشان، مردان سفيهي كه تمايلي به زنان ندارند،كودكاني كه از امور جنسي بي اطلاعند، و نيز پاهايشان را بر زمين نكوبند تا زينتهاي پنهانشان آشكار شود و همگي به سوي خداوند توبه كنيد اي مؤمنان، باشد كه رستگار شويد.[22]

حجاب در روايات
روزي اسماء دختر ديگر ابوبكر كه خواهر زن پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ بود با جامة بدن نما و نازكي به خانه پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ آمد، پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ روي خود را از او برگرداند و فرمود: اي اسماء، زن وقتي به حدّ بلوغ رسيد، نبايد جايي از بدن و اندامش ديده شود، مگر صورت و دستهايش.[23]
و نيز آن حضرت فرمودند: هر كس به طور حرام با زني مصافحه كند و دست بدهد روز قيامت در غلّ و زنجير، بسته خواهد شد، آنگاه به آتش انداخته خواهد شد.[24]
در بحار الانوار نيز از حضرت رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ اينگونه روايت شده كه آن حضرت فرمودند: خداوند مرداني كه شبيه زنان مي شوند و زناني كه خود را شبيه مردان قرار مي دهند، لعنت كرده است.[25]
در نهايت اينكه:
حجاب اسلامي به معناي پرده نشيني و محروميّت از حضور در صحنة فعاليت هاي اجتماعي نيست، بلكه به معناي وجوب پوشش و ممنوعيّت از خود آرايي زن در مقابل مردان بيگانه است.
تمام فقهاي اسلام، حجاب را از ضروريات ديني مي دانند و در اينكه زنان مي بايست به هنگام اداي نماز و در حضور مردان بيگانه، موي سر و تمامي اندام خود را به استثناي صورت و دستها (از مچ به پايين) بپوشانند، اتفاق نظر دارند و برخي از علماء پوشاندن صورت را هم در حضور بيگانگان لازم شمرده اند.

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم