در قرآن و روایات داریم که به مؤمنان حرف های نیک بزنید، تحقیر نکنید، لقب زشت به کار نبرید و ... اما چرا به کسی که دچار بیماری روانی می شود دیوانه، خل، چل و عقب مانده، ... می گویند. آیا آنها و خانواده هایشان که این حرف ها را می شنوند و می سوزند آدم نیستند، نظر اسلام و علما در این مورد چیست؟ | کتابخانه مجازی الفبا

در قرآن و روايات داريم كه به مؤمنان حرف هاي نيك بزنيد، تحقير نكنيد، لقب زشت به كار نبريد و ... اما چرا به كسي كه دچار بيماري رواني مي شود ديوانه، خل، چل و عقب مانده، ... مي گويند. آيا آنها و خانواده هايشان كه اين حرف ها را مي شنوند و مي سوزند آدم نيستند، نظر اسلام و علما در اين مورد چيست؟

مقدمه
انسان فرزند آدم و اشرف مخلوقات است كه همه نعمت ها از جمله عقل و اختيار در اختيار اوست و در مقابل اين نعمت ها همة خوبي ها از او انتظار مي رود. او خليفه خدا در روي زمين است، همه انسان ها مانند يك پيكرند كه اگر عضوي از اعضاي اين پيكر دچار نقص يا مرضي شد همه عضو هاي ديگر بايد به كمك عضو مريض برسند و او را كمك كنند و جز اين عمل، عمل ديگري از انسان نمي شود انتظار داشت. مجنون و ديوانه در لغت به كسي مي گويند كه عقلش (به خاطر بيماري و اختلال) پوشيده است و رفتار غير عادي دارد.[1] اما در عرف، مجنون به بيماري مي‌گويند كه كارهاي بيهوده و جاهلانه مي‌كند و رفتار و گفتار او از هنجار ها فاصله گرفته است.

كلمات تحقير آميز
اول اين‌كه كلمات تحقير آميز باعث كاهش عزت نفس و احساس ارزشمندي و در نتیجه كاهش اعتماد به نفس مي‌شود و اگر جاي اميدي براي خوب شدن فرد مريض هم باشد با كلمات تحقير آميز در درمان او تأخير ايجاد مي‌شود. اين گونه كلمات و برچسب ها از نظر روان درمانگرها مخرّب است و به بيمار صدمه مي زند و از سوي ديگر اين كلمات تحقير آميز باعث رنجش اقوام و والدين بيمار مي‌شود كه اين كار از نظر اسلام اذيت شمرده مي‌شود و حرام است.[2]
اين كلمات نارضايتي خداوند را به دنبال دارد يعني خداوند همه را آفريده و همه مخلوق اويند. او از ما خواسته كه در قبال نعمت هايي كه به ما داده شكر گذار (زباني ـ عملي) باشيم و به هم نوع خود احسان (مالي، گفتاري و عاطفي) كنيم.
با كلمات تحقير آميز زمينه تربيت نامناسب به وجود مي‌آيد يعني نه تنها در خانة مريض بلكه در همة جامعه، محيط نامناسب تربيتي درست مي‌شود. طبق نظر كارشناسان مسائل روحي و رواني همه افراد احتمال دارد در برهه‌اي از زمان و در اثر استرس‌ها و سختي‌هاي زياد گرفتار بيماري رواني شوند، پس بايد همان كاري را كنيم كه دوست داريم در صورت ابتلا، با ما يا نزديكان ما انجام شود.
در سيرة ائمه ـ عليهم السّلام ـ مجنون به چه كسي مي‌گويند؟ پيامبر خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ بر ديوانه‌اي گذشت كه مردم دور او حلقه زده بودند و پرسيد چه خبر شده؟ عرض شد او ديوانه است. فرمود نه، او آسيب ديده‌است ديوانه كسي است كه دنيا را بر آخرت برگزيند. و نيز رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ به مردي مبتلا به بيماري رواني برخورد كرد كه مردم دور او را گرفته بودند، ايشان خطاب به مردم فرمود: اين ديوانه نيست. آيا شما را از ديوانة حقيقي آگاه نسازم؟ ... فرمود: ديوانة حقيقي كسي است كه با تكبر راه رود، خود پسند باشد و پهلو و شانه بجنباند (كنايه از غرور)آن ديوانه است و اين بيمار است.
در دين ما توصيه زيادي به احسان، تعاون، برخوردهاي سنجيده و نيكو، گفتار مثبت و عاطفي شده است، و بايد نسبت به بيماران رواني كه از نظر محبت و عاطفه محتاج‌ترند برخورد و رفتار و پندار ما دقيق‌تر باشد. به همين خاطر است كه پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ در حديثي فرمودند: لا تديموا النظر الي اهل البلاء و المجذومين فانه تحزنهم؛ به گرفتاران (روحي و جسمي) و جذاميان نگاه هاي تحقير آميز و طولاني نكنيد چون اين نگاه هاي طولاني شما موجب حزن آنها مي‌شود.[3]
از سوي ديگر طبق قرآن شريف همه مؤمنان با هم برادرند[4]. پس برخوردها بايد خيلي محترمانه و صميمانه باشد.