آيا اين حديث صحيح است كه اگر پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ نبود جهان خلق نمي‌شد، و اگر علي ـ عليه السّلام ـ نبود پيامبر خلق نمي‌شد و اگر حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ نبود، آن دو خلق نمي‌شدند. در اين صورت منافاتي با اين موضوع كه پيامبر بالاترين انسان‌ها است پيدا نمي‌كند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آيا اين حديث صحيح است كه اگر پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ نبود جهان خلق نمي‌شد، و اگر علي ـ عليه السّلام ـ نبود پيامبر خلق نمي‌شد و اگر حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ نبود، آن دو خلق نمي‌شدند. در اين صورت منافاتي با اين موضوع كه پيامبر بالاترين انسان‌ها است پيدا نمي‌كند؟

در پاسخ به سوال فوق بايد گفت كه در صحّت و سقم و استناد اين حديث شك و شبهه است و شايد نظر اكثر محققين اين باشد كه فقرات پاياني روايت صحيح نبوده و بعدها به آن اضافه شده است لکن بر فرض صحّت اين روايت شايد بتوان آن را چنانكه برخي بزرگان فرموده‌اند اين چنين توجيه كرد که «مراد اين است كه اگر در علم خداوند اين ذات‌هاي مقدس و وجودهاي پاك نبودند، خداوند عالم كون را ايجاد نمي‌كرد.»[1] علت ايجاد و بقاء عالم، اين ذوات مقدس مي‌باشند.

در پاسخ به سوال فوق بايد گفت كه در صحّت و سقم و استناد اين حديث شك و شبهه است و شايد نظر اكثر محققين اين باشد كه فقرات پاياني روايت صحيح نبوده و بعدها به آن اضافه شده است لکن بر فرض صحّت اين روايت شايد بتوان آن را چنانكه برخي بزرگان فرموده‌اند اين چنين توجيه كرد که «مراد اين است كه اگر در علم خداوند اين ذات‌هاي مقدس و وجودهاي پاك نبودند، خداوند عالم كون را ايجاد نمي‌كرد.»[1] علت ايجاد و بقاء عالم، اين ذوات مقدس مي‌باشند.
بر اساس روايات، چهارده معصوم ـ عليهم السّلام ـ همه يك نور هستند و امتيازي با يكديگر ندارند، مگر در بعضي جهات[2] و ... يعني آنان در مقام وحدت نوري، كثرتي ندارند تا يكي اول و ديگري دوم باشد. اين كه در روايات جامعه مي‌خوانيم:«و انّ ارواحكم و طينتكم واحدة» اشاره به همين حقيقت دارد كه چهارده معصوم ـ عليهم السّلام ـ يك نور هستند و در اين جهت با هم اتّحاد دارند. بر اساس روايات اين اتّحاد نه تنها در اول خلقت بوده، بلكه در نظام مادّي و زندگي دنيوي، حقيقت آنان يكي بوده است و در عين تعدد صوري، ظاهري و جسماني آنان با همديگر وحدت و اتّحاد دارند.
امام باقر ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايند: اي جابر! اول مخلوقي كه خداوند خلق فرمود محمّد و عترت هدايت شدة آن حضرت بود. پس آنان اشباح نور در برابر خداوند بودند. جابر مي‌گويد: به حضرت عرض كردم، اشباح چيست؟ فرمود: ساية نور، بدن‌هاي نوري، بدون روح كه مؤيد به روح يگانه و واحد بودند و آن روح القدس است.
اين روايت به روشني حكايت‌گر اين حقيقت است كه روح آنان در عين اينكه يك حقيقت و موجود واحد است، حقيقت همة چهارده معصوم است، يعني هم حقيقت رسول الله است و هم حقيقت تك تك اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ و در عين يكي بودن، متعدد هم هستند و همه ظهورات روح واحد و حقيقت واحد مي‌باشند.
اين روايت با صراحت كامل مي‌فرمايد: آنان ابدان نوري بودند كه ارواح متعدد نداشتند، بلكه مؤيد به يك روح بودند و آن عبارت است از روح القدس .
در اين حديث شريف به ظاهر به نور (روحي و بدني) حضرت علي ـ عليه السّلام ـ و حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ اشاره شده است، ولي به دليل وحدت نوري چهارده معصوم ـ عليهم السّلام ـ گويا اين حديث مي‌خواهد بگويد: اگر شما چهارده معصوم نبوديد، جهان را خلق نمي‌كردم. به بيان ديگر ظاهر اين روايت خطاب به آن دو وجود مقدس است، ولي به دليل وحدت آن دو با دوازده معصوم ديگر مقصود حقيقتي است كه همة آنها در آن اتّحاد داشتند و هيچ گونه تعدد و كثرتي ندارند تا بحث رتبه و تقدم و تأخر پيش آيد.[3]از اين روايت استفاده مي‌شود كه معصومين ـ عليهم السّلام ـ در واقع اتّحاد دارند و كثرتي ندارند فضيلت و برتري يكي بر ديگري، تا لازم بيايد ما درصدد توجيه برآييم. اين سه وجود مقدس قائم بر يكديگر هستند كه اگر هر كدام از آنها نبودند ديگري هم نبود، يعني حديث برتري حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ بر پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ و علي ـ عليه السّلام ـ نيست، بلكه معنايش اين است كه علّت به وجود آمدن عالم هستي اين ذوات مقدسه‌ مي‌باشند.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات اندیشه قم