دربارة بوسیدن دست دیگران , چه احادیث و روایاتی موجود است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

دربارة بوسيدن دست ديگران , چه احاديث و رواياتي موجود است؟

در مورد نهي و نكوهش، از بوسيدن دست افراد، احاديثي را مي توان در کتب روايي يافت؛ مانند روايت علي بن مزيد كه نقل مي كند: به حضور امام صادق ـ عليه السّلام ـ شرف ياب شدم و دستش را بوسيدم ؛ پس او فرمود : بدان كه اين كار جز براي پيامبران و اوصياي پيامبران روا نيست.1 مرحوم مجلسي ( ره ) در توضيح اين حديث مي فرمايد : اين حديث دلالت بر منع بوسيدن دست غير معصومين ـ عليه السّلام ـ دارد ؛ لكن ـ با وجود اين كه حديث بسيار معتبر نيست ـ صراحتي در حرمت اين كار ندارد2.
حضرت امام رضا ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: لا يُقبّل الرجل يد الرجل ؛ فإنه قبلة يده كالصلاة له كسي دست كسي را بوسه نكند ؛ زيرا كه بوسيدن دست او همانند نماز گذاردن در برابر وي است.3
لكن , با توجه به روايات ديگر , موارد استثنايي وجود دارد. از امام صادق ( ع ) روايت شده است كه فرمودند: لا يُقبّل رأسُ أحد و لا يداه ؛ إلا رسول الله أو من اُريد به رسول الله (سر و دست كسي را نبايد بوسيد به جز رسول خدا , يا كسي كه با بوسيدن سر و دست او رسول خدا ـ صلّي عليه و آله ـ قصد شود4.)
بي ترديد , فرزندان رسول خدا و همچنين علما و پيشوايان ديني، با توجّه به اين كه آنان وارثان پيامبران هستند ـ بر حسب روايات معتبر ـ مي توانند، مصداق کساني كه با بوسيدن سر و دست او، رسول خدا ـ صلّي عليه و آله ـ قصد شود، باشند. بوسيدن دست عالمان ديني, به خصوص سادات آنان همان تعظيم شعائر اسلامي و اظهار محبّت شخصي به دين اسلام و به مظاهر اين دين الهي است. البته اگر كسي به خاطر مطامع دنيوي كار خود را ضايع نكند.
از روايات استفاده مي شود كه در زمان رسول خدا و ائمه هم اين كار انجام مي شده.
در استفتاءات شرعي مراجع نيز در جواب پرسش هايي از اين قبيل ؛ پاسخ هائي نظير اين كه : بوسيدن دست ديگري في نفسه مكروه است , مگر آن كه بوسيدن دست به خاطر رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ باشد مثل بوسيدن دست عالم ديني يا دست سادات كه در اين صورت مطلوبيت دارد , و يا اين كه : بوسيدن دست از مصاديق احترام است و نسبت به كساني كه احترامشان مستحب است , احترام با دست بوسيدن حاصل مي شود.
بنابر اين بيان اخير , بوسيدن دست والدين يا معلّمان و آموزگاران به نشانة احترام , گرچه روايت صريحي ندارد , اما از باب اين كه وجوب و يا استحباب، احترامشان ثابت است ؛ و اين كار از جمله نشانه هاي احترام به شمار مي رود ؛ بوسيدن دستشان نيز بالتبع مطلوب است.
در روايات براي احترام به مؤمنين و بزرگان و پيشوايان ديني بيشتر به بوسيدن گونه يا پيشياني و بين دو چشم توصيه شده است. حضرت فرموده است : و قُبلة الأخ علي الخدّ , و قُبلة اللإمام بين عينيه (بوسة برادر مؤمن بر گونه است و بوسة امام در بين چشمان وي است1)
از آن چه گذشت نتيجه مي گيريم كه:
1. بوسيدن دست غير از معصومين ـ عليه السّلام ـ به خودي خود كراهت دارد و از آن نهي شده است؛ مگر كساني كه با بوسه زدن بر دستانشان، احترام به معصومين ـ عليه السّلام ـ قصد شود ( مانند سادات و علماي ديني)
2. اگر بوسيدن دست در عُرف خاصّي نشانة ابراز احترام باشد ؛ اين كار، در خصوص كساني كه سفارش به احترام آنان شده است ( همچون والدين و معلمان ) نيز مستحب مي شود.

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم