پدرم اخلاق خوبی ندارد و بنده می خواهم به او بفهمانم که باید اخلاق بهتری داشته باشد چگونه با او رفتار کنیم؟ گاهی اوقات احساس می کنم خودم نیز اخلاق خوبی ندارم. | کتابخانه مجازی الفبا

پدرم اخلاق خوبي ندارد و بنده مي خواهم به او بفهمانم كه بايد اخلاق بهتري داشته باشد چگونه با او رفتار كنيم؟ گاهي اوقات احساس مي كنم خودم نيز اخلاق خوبي ندارم.

در بيان عظمت و جايگاه رفيع والدين، سخن بسيار است؛ ولي همين قدر اشاره كنيم كه خداوند متعال به قدري براي پدر و مادر ارزش و مقام قرار داده كه اطاعت از آنها را در كنار اطاعت از خويش بيان فرموده است: «و لا تعبدوا الا الله و بالوالدين احساناً»؛[1] نپرستيد مگر خداوند را و به والدين نيكي كنيد. و اميرالمومنين علي ـ عليه السلام ـ نيز مي­فرمايند: «برالوالدين اكبر فريضة»؛ نيكي و احترام به والدين، بزرگترين واجب و اطاعت است.[2] با ذكر اين مقدمة كوتاه، نكتة مهمي كه چه بسا به ذهن خطور مي نمايد اين است كه اولاً حد و مرز اطاعت ما از والدين تا چه مقدار است و ثانياً اگر از ناحيه آنها مورد بي مهري قرار گرفتيم چه كنيم؟
الف: حد اطاعت
در بيان مقدار اطاعت از آنها، رهبران دين فرموده اند كه حد اطاعت از والدين تا جايي است كه حلال و حرام الهي مراعات شود يعني در تمام امور شرعي از آنها اطاعت شود و هيچ گونه بي­حرمتي به آنها نشود؛ اما اگر امر به حرام و يا نهي از واجب نمودند فقط در اين صورت نافرماني جائز است.
ب: بي مهري والدين
حال اگر گاهي از اوقات احساس كرديم پدر اخلاق مورد نظر ما را ندارد، يا اشكالي در برخوردهايش وجود دارد چه كنيم؟ به نظر مي رسد توجه به نكات زير،‌ راهگشاي مناسبي براي اين امر خواهد بود:
1. مسئوليت پدر
همواره باور داشته باشيم كه بار مسئوليت سنگين ادارة خانه، بخش مهم آن به دوش پدر است و مشكلات و سختي ها و كار بيرون از منزل و... گاهي مواقع موجب بي حوصلگي و بدخلقي مي شود. اگر ما جاي پدرانمان بوديم چه بسا زودتر از كوره در مي رفتيم و اخلاقمان تغيير مي نمود.
علت ديگر اين خستگي و بي حوصلگي آنها، چه بسا نافرماني و بي توجهي فرزندان نسبت به آنها باشد. بياييم ما هم در حد توان خود، هم در خوشي ها و هم در سختي ها، با آنها همراه و همدرد باشيم. ما كه نمي توانيم مخارج خانه را تامين نماييم؛ دست­کم با مهرباني و قدرداني از زحمت­هاي پدر، گوشه اي از خستگي و زحمت ايشان را جبران کنيم. با زبان و بيان گرم و عاطفي و نيز در عمل با پذيرايي، دلجويي و... . گاهي نيز اين مشکل ممکن است بر اثر يادگيري از الگوي بيروني باشد؛ مثل محل كار يا زندگي.
2. برخورد غير مستقيم
يكي از بهترين شيوه هاي تذكر و بيان اشكال طرف مقابل و اصلاح آن، «شيوة برخورد غير مستقيم» است. شما لازم نيست و نبايد كه اولاً به طور مستقيم و صريح به ايشان بگوييد كه اخلاقتان مناسب نيست و ثانياً اگر در مقابل، عكس العمل تندي از خود نشان دهيد و يا نافرماني و سرپيچي از اوامر ايشان داشته باشيد «خصوصاً در مواقع خستگي و بدخلقي»، نه تنها موجب بهتر شدن نمي شود بلكه چه بسا تندتر و بدتر هم بشود.
بهترين برخورد در مواقع ناراحتي ايشان، برخوردي آرام و طبيعي و خونسردانه و محترمانه ديگران است. فايدة اين گونه برخوردها، يكي ايجاد آرامش در محيط خانه و خانواده و ديگر حفظ احترام والدين است و مهمتر آنكه به طور غير مستقيم فهمانده ايم كه برخوردشان درست و صحيح نيست؛ در اين صورت، به مرور زمان در پي اصلاح و تغيير رفتار خواهند رفت.
3. حفظ احترام والدين
بسيار مراقب باشيم كه احترام والدين را خصوصاً در حضور ديگران، به مراتب بيشتر حفظ نماييم، كه فقط ادب و احترام (حتي در مواقع بد اخلاقي) موجب نشان بزرگي و ادب فرزندان و نيز حفظ سلامت روحي والدين و پي بردن به رفتارشان است.
4. خودسازي و ديگرسازي
اول خودمان سپس ديگران. بياييم اين اصل گفته شده را فراموش نكنيم. وقتي انسان خود اهل عمل شد و سعي در برطرف كردن صفات بد خود داشت قطعاً ديگران نيز از او تاثير مي پذيرند.
اگر اخلاق و رفتار من مناسب نبود و گاهي لغزش و تندي هايي داشته باشم، چگونه مي توانم متذکر ديگري شوم و او را اصلاح نمايم. بهترين تاثير گذاري ما هنگامي است كه خودمان هم جزء بهترين ها باشم.
اگر اخلاق خودمان نيكو، خيرخواهانه، مؤدبانه، اجتماعي و عاطفي نيست مي توان با استعانت از خداوند متعال و با تلاش و مراقبت، به اخلاق نيكو دست يافت به شرطي كه:
بخواهيم «اهل عمل باشيم­». انس با معنويات خصوصاً تلاوت قرآن (در هر روز حداقل چند دقيقه) و انس با اهل بيت ـ عليهم السلام ـ را از دست ندهيم. اشكالات هر روز خود را شناسايي نماييم و روزهاي بعد در پي اصلاح آنها باشيم. اگر در خانه بي­كار هستيم خود را مشغول مطالعه مفيد و علمي و نيز فعاليت هاي هنري نماييم. به آثار نيكو و مطلوب اخلاق خوب و نيز به آثار و آفات اخلاق بد توجه جدي داشته باشيم.
در اين صورت خواهيم توانست به اخلاقي زيبا همراه با معنويت و مورد دلخواه خود دست يابيم و سپس به اصلاح و تذكر ديگران بپردازيم.
5. مقايسه نکنيم
فراموش نشود كه والدين همواره خير خواه ما هستند و ما از آنها و آنها از ما هستند. هرگز آنان را با ديگران «مقايسه نكنيم». توجه کنيم كه اگر پدر يا مادر يا يكي از عزيزانمان اشكالي دارند، حتماً خوبي ها و امتيازات قابل توجهي هم دارند. صفات مثبت و خوب را قدر بدانيم و گاهي براي تشكر به زبان آوريم.
6. استفاده از فرصت مناسب
يكي از بهترين و راحت ترين مواقع و حالاتي كه مي توان به والدين نزديك بود و درد را به آنها گفت، در مواقع عاطفي است و هنگامي كه رابطة خوبي بين شما برقرار است. هنگامي خسته نيستند و خوشحال و سرحال و در حال رضايت از شما هستند، بهترين موقعي خواهد بود كه مي توانيد با ظرافت و رفتار دوستانه حرف خود را به آنها منتقل نماييد و آنها را متوجه اشكال خودشان کنيد؛ ضمن اينكه مناسب است در ابتدا، از زحمات و خوبي ها و اخلاق هاي نيكوي آنها تشکر شود.
7. توجه به اصل تدريج
به اصل تدريج در اصلاح و تغيير رفتار توجه داشته باشيم. توقع اصلاح يك روزه و دفعي نداشته باشيم. اگر بخواهيم مي توانيم، اگر صبر كنيم به نتيجه مي رسيم، اگر تلاش مستمر نماييم و از يك شكست نااميد نشويم و از خداوند همواره استعانت جوييم، به هدف مطلوبمان خواهيم رسيد.

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم