خداوند از ميان انسانها پيامبري از جنس خودشان برگزيد؛ ولي براي جن ها از ميان خودشان نبوده است؛ پس آنها مي توانند بگويند: پيامبر كه معصوم است بخاطر اين است كه انسان است و شايد اگر ما هم انسان بوديم مي توانستيم معصوم باشيم؟ | کتابخانه مجازی الفبا

خداوند از ميان انسانها پيامبري از جنس خودشان برگزيد؛ ولي براي جن ها از ميان خودشان نبوده است؛ پس آنها مي توانند بگويند: پيامبر كه معصوم است بخاطر اين است كه انسان است و شايد اگر ما هم انسان بوديم مي توانستيم معصوم باشيم؟

جواب اول با توجه به آيات، روايات و مباني عقلي عصمت در مي يابيم كه جن يا انس بودن هيچ دخالتي در عصمت از گناه ندارد «در قرآن آمده است: «ما خلَقتُ الجنّ و الانس الاّ ليعبدون»[1] جن و انس را براي عبادت خلق كرديم؛ يعني جن مانند انسان مكلف به تكاليف و احكام شرعي است و موجودي است مختار و انتخاب گر و بر سر دو راهي قرار مي گيرد و بايد يكي را انتخاب كند[2] و در آيه 14 و 15 از سوره جن آمده است كه برخي از ما مسلمان و برخي ظالمند هر کس اسلام را اختيار کند راه راست را برگزيده است و اما ظالمان هيزم جهنم خواهند بود.

جواب اول
با توجه به آيات، روايات و مباني عقلي عصمت در مي يابيم كه جن يا انس بودن هيچ دخالتي در عصمت از گناه ندارد «در قرآن آمده است: «ما خلَقتُ الجنّ و الانس الاّ ليعبدون»[1] جن و انس را براي عبادت خلق كرديم؛ يعني جن مانند انسان مكلف به تكاليف و احكام شرعي است و موجودي است مختار و انتخاب گر و بر سر دو راهي قرار مي گيرد و بايد يكي را انتخاب كند[2] و در آيه 14 و 15 از سوره جن آمده است كه برخي از ما مسلمان و برخي ظالمند هر کس اسلام را اختيار کند راه راست را برگزيده است و اما ظالمان هيزم جهنم خواهند بود.
با توجه به اين آيات انسانها و جنيّان هم مي توانند گناه نكنند و به بهشت بروند و هم مي توانند معصيت كنند و به جهنم بروند. در نتيجه جن يا انس بودن دخالتي درعصمت ندارد؛ بلكه آنچه درعصمت و گناه نكردن دخالت دارد چند چيز است:
الف ـ علم قطعي و يقين به عواقب بد گناه: كارهاي اختياري بشر به اين صورت انجام مي گيرد كه ميلي در درون انسان نسبت به امر مطلوبي پديد مي آيد و شخص به كمك علم خود راه رسيدن به هدف مطلوب را تشخيص مي دهد و اقدام به كاري متناسب با آن مي كند؛ ولي گاهي در اثر كمي علم، شخص در ارزيابي امر بهتر اشتباه مي كند و امر پست تر را انتخاب مي كند؛ پس به هر اندازه که انسان، حقايق را بهتر بشناسد و نيز ارادة نيرومندي بر مهار كردن تمايلات دروني خود داشته باشد، حُسن انتخاب بيشتري خواهد داشت و از لغزشها در امان خواهد بود. اكنون اگر فرض كنيم كه استعداد فردي براي شناختن حقايق در نهايت شدّت باشد و نيز صفاي روح و دلش در حد اعلا باشد و بخاطر همين استعداد قوي و صفاي ذاتي، تحت تربيت الهي قرار گيرد، براي چنين فردي بدي و زشتي گناهان همانقدر روشن است كه زيان نوشيدن زهر براي افراد عادي روشن است.[3]
ب ـ عشق به خدا: وقتي كه انساني خدا را در حد بسيار بالايي بشناسد غرق در عشق او مي شود و در زندگي خود فقط رضاي او را مي خواهد و به هيچ وجه كاري نمي كند كه مولا از او ناراضي شود. در سوره ص آيه 82 و 83 آمده است كه: شيطان همه را اغوا مي کند و فريب مي دهد، مگر بندگان خالص خدا، را كساني كه فقط خوشنودي خدا را مي خواهند و کارهايش را براي نزديک شدن به او انجام مي دهند.[4] بنابر این گناه نكردن و عصمت ربطي به جن يا انس بودن ندارد.


جواب دوم:
پاسخ ديگر اين است همان گونه که رسولان از انس وجود دارد رسولانی از جن نیز وجود دارد، به گفته برخي از مفسران، رسولان جن، وحي را از طريق رسولان انسان دريافت مي كردند و به نژاد خود مي رساندند و اين گفته با آيه 130 از سوره انعام تطابق دارد، چون در آن آيه آمده است: «يا معشر الجن و الانس الم ياتكم رسل منكم»؛ يعني اي جنيان و انسانها از خودتان براي شما رسولاني نيامدند.
جواب چهارم: ما هيچ دليلي نداريم كه از ميان جن کسي معصوم نيست؛ چون در آيه اول و دوم سوره جن آمده است که: «...آمنا به» به قرآن ايمان آورديم و همچنين در همين سوره آيه 14 مي فرمايد: از ميان ما جنيان بعضي مسلمان هستند و بعضي كافر و منحرف از راه حق. همان طور كه در ميان انسانها، حضرت عباس، حضرت زينب، امام زادگان بعضي از علماي بزرگوار كه احتمال اينكه گناه نكرده اند وجود دارند در ميان جنيان هم اين مسأله احتمال دارد که چنين افرادي وجود داشته باشد.
البته معنا و مرتبه ي عصمت براي انبيا و چهارده معصوم با عصمت ديگران چه انسان باشند يا جن، فرق دارد، چون در مورد عصمت انبيا و چهارده معصوم دليل عقلي و نقلي (روايات پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ) وجود دارد و قطعاً اينان معصوم هستند. و از درجه بالايي از عصمت بهره مندند؛ اما غير آنان اگر چه مي توانند گناه نكنند و به درجاتي از عصمت برسند؛ دليلي بر تضمين عصمت آنها وجود ندارد.
تنها مطلبي كه باقي مي ماند اين است كه چرا پیامبر خاتم از جنس آدمیان انتخاب شده است؟ جواب این است: جنس انسان شريف تر از جن و مقدم بر آن است، چون جن از نظر قدرت فكري ضعيف تر از انسان است، هر چند داراي قدرت جسمي بيشتر است.[5] و پيامبر كه اشرف مخلوقات است و بالاترين افراد، بايد از بهترين جنس آفريده شود و بهترين خلق خدا انسانها هستند كه پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ بايد از ميان اينان آفريده مي شد نه جن كه از انسانها پائين تر است.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات اندیشه قم