اگر در بهشت امكان و اختيار گناه نيست چرا حضرت آدم در بهشت به گناه مرتكب شد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

اگر در بهشت امكان و اختيار گناه نيست چرا حضرت آدم در بهشت به گناه مرتكب شد؟

در آغاز به دو نکته اشاره مي شود: نکته اول: از آيات استفاده مي شود كه سه نوع بهشت داريم: الف) بهشت دنيوي.[1] ب) بهشت برزخي كه خوبان و شهداء در عالم برزخ در آن بهشت به سر مي برند.[2] ج) بهشت آخرتي كه بهشت جزاي عمل است.[3] نکته دوم: تكاليف از نظر فقهي پنج نوع است: الف) حرام كه بايد ترك شود و انجام آن گناه است مثل شراب خوردن. ب) واجب كه ترك آن معصيت است. ج) مستحب كه فعل و انجام آن بهتر و ثواب دارد. د) مكروه كه ترك آن بهتر است، ولي انجام آن گناه نيست. هـ) مباح متساوي الطرفين كه ترك و فعل آن يكسان است.[4] بعد از اين مقدمه بايد گفت: اولا: حضرت آدم گناه و معصيت نكرد به چند دليل:

در آغاز به دو نکته اشاره مي شود:
نکته اول: از آيات استفاده مي شود كه سه نوع بهشت داريم: الف) بهشت دنيوي.[1] ب) بهشت برزخي كه خوبان و شهداء در عالم برزخ در آن بهشت به سر مي برند.[2] ج) بهشت آخرتي كه بهشت جزاي عمل است.[3]
نکته دوم: تكاليف از نظر فقهي پنج نوع است: الف) حرام كه بايد ترك شود و انجام آن گناه است مثل شراب خوردن. ب) واجب كه ترك آن معصيت است. ج) مستحب كه فعل و انجام آن بهتر و ثواب دارد. د) مكروه كه ترك آن بهتر است، ولي انجام آن گناه نيست. هـ) مباح متساوي الطرفين كه ترك و فعل آن يكسان است.[4]
بعد از اين مقدمه بايد گفت: اولا: حضرت آدم گناه و معصيت نكرد به چند دليل:
1ـ حضرت بر اثر مقام رفيع خود از آن بهشت برخوردار شد چون مسجود ملائكه و معلم ملائكه بود[5] با اين وضع چگونه مرتكب گناه مي شود؟
2ـ حضرت آدم (ع) نبي بود و هر نبيی معصوم بوده و گناهي از او سر نمي زند، آن هم پيامبري كه خداوند با او حرف زد «اي آدم تو و همسرت ساكن بهشت شويد»[6] چگونه گناه مي كند.
اينكه در قرآن كريم آمده «فعصي ربه»[7] پس خداي خويش را معصيت كرد سه تا تفسير براي آن گفته اند.
الف) خوردن ميوه ممنوعه حرام نبوده، بلكه حداکثر مكروه بود، به بيان ديگر بعضي چيزها معصيت مطلق است كه هر كسي انجام دهد، مجازات مي شود، ولي بعضي چيزها معصيت نسبي است، يعني فعل و عمل در ذاتش مباح است، ولي انجام آن شايسته شخص بلند مرتبه نیست، اينجا هم خوردن ميوه ممنوعه حرام نبوده، اما آدم (ع) با آن مقامش جا داشت اين عمل را انجام ندهد.
ب) نهي خداوند از خوردن ميوه ممنوعه نهي تكليفي نبود، بلكه نهي ارشادي بود، به اين معني كه خداوند خوردن ميوه را حرام نكرده بود بلكه، فرمود اگر خوردي سبب خروج شما از بهشت و باعث زحمت شما مي شود، مثل اينكه طبيب به مريضي كه سرما خورده مي گويد، سرخ كرده و ترشي نخور كه باعث شدت مريضي شما مي شود، اين جا خوردن ترشي، حرام نيست بلكه پزشك خواسته راهنمايي كند تا شخص چنين مشكلي پيدا نكند، شاهد اين جواب اين است كه بعد از وقوع حادثه، قرآن از زبان آدم و حوا (ع) نقل مي كند كه گفتند: «خدايا ما بر خود ظلم كرديم»[8] و يا در سوره طه مي فرمايد: « مزيت بهشت (فعلي) براي تو اين است كه در آن گرسنه و برهنه نخواهي شد و در آن تشنه نمي شوي و حرارت آفتاب آزارت نمي دهد[9] مفهومش اين است اگر ميوه ممنوعه را خوردي اين راحتي ها را نداري.»[10]
ج) در بهشت آدم ع اصلا تكليف نبوده است، بلكه محلي بوده است، براي آزمايش و آمادگي آدم (ع) براي آمدن روي زمين، پس نهي از درخت نهي امتحاني و آزمايشي بوده است.[11]
ثانياً بهشت حضرت آدم بهشت دنيوي بود نه آخرتي به چند دليل:
1ـ از بهشت آخرتي كس خارج نمي شود، احتمالا بهشت حضرت آدم نقطه اي سر سبز از همين دنيا بوده است، لذا امام صادق (ع) فرمود: «بهشت آدم، باغي از باغهايي كه ماه و خورشيد بر آن مي تابيده بود، و اگر از باغها و بهشت آخرتي بود هرگز از آن خارج نمي شد».[12]
2ـ در بهشت آخرتي شيطان راه ندارد، ولي در اين بهشت راه پيدا نمود.
3ـ بهشتي كه بشر به آن وعده داده شده است، بهشت جزائي و پاداشي است؛ حضرت آدم و حوا (ع) هنوز كاري انجام نداده بودند كه مستحق دخول بهشت آخرتي و پاداش شوند، قرآن مي فرمايد: «آيا گمان مي بريد كه وارد بهشت مي شويد در حالي كه رزمنده از غير رزمنده، تشخيص داده نشده است»[13] و يا مي فرمايد: «داخل بهشت شويد، به سبب اعمالي كه انجام داديد».[14]
4ـ بهشت آخرتي جاي تكليف نيست، چنانكه در سئوال آمده، و در مقدمه هم مطرح شد.
بنابر اين پاسخ اين است که اولا حضرت آدم گناه انجام نداد، چون پيغمبر معصوم خدا بود، و آنچه از آدم سر زد ترك اولايي بود، و يا مخالفت نهي ارشادي و امتحاني بود.
ثانياً: بهشت آدم (ع) بهشت دنيوي بود، زيرا از بهشت آخرتي كسي خارج نمي شود و شيطان در آن راه ندارد وجاي تكليف هم نيست.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات اندیشه قم