آیا اسما و صفات الهی عین ذات خداوند هستند؟اگر پاسخ مثبت است لطفا توضیح دهید و اگر منفی است پس مفهوم این اسما مانند قادر و حکیم و علیم و ... چیست؟ | کتابخانه مجازی الفبا

پاسخ :
در نظر اکثر علما و متکلمين شيعه صفات الهي عين ذاتند چرا که مغايرت بين صفت و موصوف در جايي فرض دارد که دست کم، يکي از آن دو محدود باشد. بدين روي، اگر صفتي را فرض کنيم که نامحدود است، به دليل آن که خودش نامحدوداست، موصوفش نيز نامحدود مي باشد و در اين صورت، بايد بين اين دو مغايرت نباشد و - به اصطلاح - صفت عين ذات باشدو حضرت اميرعليه السلام در خطبه اول نهج البلاغه، صفت محدود را از خدا نفي کردند، سپس سخن از مغايرت صفت و موصوف به ميان آوردند. بنابراين، حضرت نافي صفات مغاير باذات هستند، نه صفتي که عين ذات است. به عبارت ديگر، گاهي واژه «صفت » را به کار مي بريم و مرادمان آن است که صفت بر موصوف صادق است; مثلا، صفت «عالم » بر خدا صادق است، بدون آن که فرض کنيم که «عالم » وجودي مغاير باذات خدا دارد. شايد بتوان از کلام امام صادق عليه السلام همين مطلب را به دست آورد: «فان قالوا اوليس قد نصفه، فنقول: هو العزيز الجواد الکريم، قيل لهم: کل هذه صفات اقرار و ليست صفات احاطة فانا نعلم انه حکيم لانعلم بکنه ذلک منه و کذلک قدير و جواد و ساير صفاته ...... آيا نمي توانيم خدا را توصيف کنيم؟ پس مي گوييم او عزيز و بخشنده و کريم است و به آنها گفته مي شود تمام اين صفات از باب اقرار است و نه از باب احاطه کامل، پس ما مي دانيم که همانا او حکيم است اما به کنه آن واقف نمي شويم و همين گونه است صفت قدير و جواد و ساير صفات حق » [1]

بنابراين، آنچه بر صفات خداوند دلالت دارد، اقرار است; يعني ما اقرار مي کنيم که اين صفات بر خداوند صادق مي باشد و اين به آن معنا نيست که کنه حقيقت علم و قدرت و ساير اوصاف خداوند را فراچنگ آورده ايم; زيرا در اين صورت، بايد بپذيريم خدا و اوصافش محدود است; زيرا ما محدوديم و شي ء محدود نمي تواند بر نامحدود احاطه علمي پيدا کند. بنابراين، اگر از خدا نفي صفات شده، مراد نفي صفات زايد بر ذات است. همين بيان را، که ما نمي توانيم به کنه وصف خدا برسيم
از اين کلام استفاده مي شود که واصفان مي توانند اجمالا از اوصاف خدا پرده بردارند و ديگران را به اوصاف خدا آشنا کنند، ولي نمي توانند از کنه عظمتش پرده بردارند. حضرت اميرعليه السلام نيز پس از اين خطبه، ايستادند و بين دو چشم حضرت را بوسيدند و فرمودند: «ذرية بعضها من بعض والله سميع عليم » (آل عمران: 38) و با قرائت اين آيه، بر بيان حضرت امام حسن مجتبي عليه السلام مهر تاييد نهادند .
www.shamimm.ir

سایت راسخون