کیسانیه چه کسانی هستند و عقیده آنها در باره محمد حنفیه چیست؟ | کتابخانه مجازی الفبا

كيسانيه چه کساني هستند و عقيده آنها در باره محمد حنفيه چيست؟

نخستين فرقه اى كه در شيعه پديد آمد فرقه ى كيسانيه بود. آنان پيروان مختار بن ابى عبيده ثقفى اند، و از آنجا كه مختار در آغاز كيسان[1] نام داشت به كيسانيه شهرت يافتند.

اين فرقه «محمد بن حنفيّه» را امام مى دانستند. اكثريت آنان به امامت او پس از امام حسن و امام حسين عليهماالسلام قايل بودند، و برخى نيز به امامت وى پس از اميرالمؤمنين عليه السلام عقيده داشتند.[2] كيسانيه بر اين عقيده بودند كه محمد حنفيه همان مهدى موعود است و در كوه رضوى در نزديكى مدينه پنهان شده است.[3] درباره ى عقيده ى اين فرقه در مسأله ى امامت و انشعابات حاصل از آن اقوال بسيار نقل شده است. نوبختى آنان را به سه فرقه تقسيم كرده است:

1ـ مختاريه يا كيسانيه ى خالص.

2ـ حارثيه.

3ـ عباسيه.

درباره ى فرقه ى نخست گفته است: آنان بر اين عقيده بودند كه محمد حنفيه فرزندش عبداللّه مكنّى به ابوهاشم را به امامت منصوب كرد، و او پس از خود، برادرش على بن محمد را به امامت نصب نمود، و او فرزند خود حسن را جانشين خود ساخت، و اين كار همچنان ادامه يافت و مهدى موعود از فرزندان محمد حنفيه خواهد بود. گروهى از آنان نيز امر امامت را منقطع دانسته و گفتند پس از حسن كسى به امامت برگزيده نشده و مهدى موعود همان محمد حنفيه است. و درباره ى فرقه ى دوم گفته است: آنان پيروان عبداللّه بن حارث مداينى بوده و عقيده داشتند كه ابوهاشم عبداللّه بن معاويه فرزند عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب را به امامت پس از خود نصب كرد. او از شجاعان و بزرگان خاندان ابو طالب بود و در سال 127 در كوفه بر ضدّ بنى مروان قيام كرد. مردم كوفه و مداين با او بيعت كردند، ولى حاكم كوفه به نبرد با او برخاست. مردم از اطراف وى پراكنده شدند و او به مداين گريخت و سرانجام در سال 129 به دست حاكم هرات و به دستور ابومسلم خراسانى به شهادت رسيد. اين فرقه در مورد عبداللّه بن معاويه راه غلو را پيش گرفته و گفتند خدا نورى است كه در وى تجلّى كرده است.درباره ى فرقه ى سوم (عباسيه) گفته است: آنان عقيده داشتند كه ابوهاشم پس از خود محمد بن على فرزند عبداللّه بن عباس عبدالمطلب را به امامت برگزيد. اين گروه نيز در مورد محمد بن على غلو كرده و به الوهيت او معتقد شدند.گذشته از فرقه هاى مزبور، فرق ديگرى نيز براى كيسانيه نقل شده است كه غالباً از فرق غلات اند که منقرض شده اند.

حاصل سخن در مورد كيسانيه ـ چنان كه بغدادى گفته است ـ اين است كه آنان دو گروهند: گروه نخست آنان هستند كه معتقدند محمد حنفيه زنده است و او همان مهدى موعود است؛ و گروه دوم آنان هستند كه معتقدند او مرده است و در امام پس از او اختلاف كردند.[4]

ابوهاشم اسماعيل بن محمد بن يزيد بن ربيعة بن مفرغ حميرى، مشهور به سيدحميرى (105 ـ 173)، در آغاز طرفدار عقيده ى كيسانيّه بود، ولى بعد، از اين مذهب اعراض كرد و به امامت امام جعفر صادق عليه السلام اذعان نمود.[5][6]

موسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی