در بسیارى از احادیث تصریح شده که بقاى نظام زمین ، در گرو وجود امام ظاهر یا باطن است اما حدیثی صحیح در بصائر الدرجات، عبارت «أو باطن» وجود ندارد . آیا مدلول آن مى تواند با سایر روایات ، تعارض داشته باشد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

در بسيارى از احاديث تصريح شده كه بقاى نظام زمين ، در گرو وجود امام ظاهر يا باطن است اما حدیثی صحیح در بصائر الدرجات، عبارت «أو باطن» وجود ندارد . آيا مدلول آن مى تواند با ساير روايات ، تعارض داشته باشد؟

بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت

متن حديث بصائر الدرجات چنين است:

حدّثنا محمّد بن عيسى ، عن الحسن بن محبوب و الحجّال ، عن العلا ، عن محمّد بن مسلم ، عن أبى جعفر(ع) ، قال : لا تَبقَى الأَرضُ بِغَيرِ إمامٍ ظاهرٍ .[۱]

محمّد بن عيسى ، از حسن بن محبوب و حجّال ، از علا ، از محمّد بن مسلم نقل كرده كه امام باقر(ع) فرمود : «زمين ، بدون امام ظاهر ، دوام نمى آورد» .

این حدیث با احادیث دیگر تعارض ندارد؛ زيرا :

اوّلاً اين متن با همين سند ، در دو كتاب الإمامة و التبصرة و علل الشرائع نقل شده و در پايان آن ، عبارت «ظاهر أو باطن» ذكر شده است.[۲] بنا بر اين ، به نظر مى رسد كه متن بصائر الدرجات ، افتادگى داشته باشد.

ثانياً مؤلّف كتاب بصائر الدرجات نيز اين متن را در كنار متونى آورده است كه به امامِ ظاهر و باطن ، اشاره دارند. روايت بعدى در اين متن ، به وجود حجّت غايب، تصريح دارد. عنوان بعدى نيز در باره لزوم وجود هميشگىِ حجّت است كه حتّى اگر تنها دو نفر در روى زمين باشند ، يكى از آنان حجّت خواهد بود.

ثالثاً كتاب بصائر الدرجات در زمان غيبت صغرا و توسّط يك مؤلّف امامىِ معتقد و خالص ، نگاشته شده است . پس طبيعى است كه اين شخص ، متنى مخالف معتقدات رسمىِ خود را نقل نمى كند.

رابعاً مفهوم اين روايت ، آن است كه زمين ، تنها با وجود امامِ ظاهر باقى مى ماند، در حالى كه اكنون بيش از هزار سال از زمان حضور گذشته و دنيا همچنان باقى است.

خامساً احاديثى كه به امام ظاهر و باطن اشاره دارند ، بسى بيشتر و قوى تر از متنى هستند كه تنها ظاهر بودنِ امام را بيان كرده است . بنا بر اين ، در فرض تعارض متون، آن گروه مقدّم مى شوند .