خداوند متعال، بر چه اساس و ملاكى انبيا را انتخاب مى‏ كند و آنان را نبى قرار مى‏ دهد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

خداوند متعال، بر چه اساس و ملاكى انبيا را انتخاب مى‏ كند و آنان را نبى قرار مى‏ دهد؟

:از بحث‏هاى ديرينه در علم كلام، مسئله «موهبتى» بودن نبوت و يا «استحقاقى» بودن آن است. گروهى از متكلمان برآنند كه نبوت يك نعمت معنوى الهى است كه خدا آن را به هر كس كه بخواهد عطا مى‏كند (موهبتى)، در حالى كه از برخى نقل شده است كه آن را از طريق استحقاق تفسير كرده‏اند (استحقاقى)، در نتيجه، بنابر هر دو قول، تا يك نوع قابليت و شايستگى و زمينه مساعد در افراد نباشد، به شرف نبوت نائل نشده، اين كرامت را به دست نمى‏آورند. چيزى كه هست، اين ملاكات به عقيده قائلان به تفضل، زمينه‏ساز بوده و به عقيده گروه ديگر الزام‏آور است؛ به تعبير ديگر، آيا وجود آن ملاكات در پيامبران به حدى است كه ايجاب كند كه از جانب خدا چنين مقامى به آنان داده شود؛ به‏گونه‏اى كه اگر از اين مقام محروم شدند، يك نوع ظلم خواهد بود و يا وجود اين ملاكات چيزى جز زمينه و استعداد نيست و به سبب همين زمينه‏هاست كه خدا اين موهبت را به اين گروه مى‏بخشد و قهراً، مقام نبوت و رسالت الهى چيزى نيست كه به هر فردى عطا شود، چون عطاى اين مقام، مسئوليت‏زا و تكليف‏آفرين است و تا در افراد امكان انجام مسئوليت‏ها نباشد، دادن اين مقام، لغو و بى‏اثر خواهد بود. اين اصل ايجاب مى‏كند كه در همه آموزگاران الهى شايستگى‏هايى وجود داشته باشد، تا بتوانند بار امانت (رسالت الهى) را به دوش بكشند و به آن جامه عمل پوشند؛ اين شايستگى يا از طريق وراثت است- تاريخ زندگانى پيامبران حاكى است كه آنان در خانوادهاى صالح و ريشه دار كه به انواع فضائل آراسته بودند، چشم به جهان گشوده و رشد نموده‏اند- يا در اثر كوشش‏ها و رياضت‏هاى روحى و اخلاقى آنان قبل از رسالت و نبوت است.

اين نوع مجاهدت‏ها كه كمال آفرينند، شايستگى‏هايى را در روح انسان پديد مى‏آورند كه مايه برترى او بر ديگر انسان‏ها مى‏شود و سبب مى‏شود كه خدا در گزينش معلم براى امت، اين گروه را برگزيند؛ هم‏چنين عامل سومى نيز مى‏تواند سبب نزول چنين موهبتى بر انبيا باشد، اين است كه خدا مى‏داند اگر يك چنين نعمت بزرگ معنوى را در اختيار چنين افرادى قرار دهد، از آن به نفع خود و جامعه بهره مى‏گيرند، در حالى كه در انسان‏هاى ديگر چنين نيست و چه بسا ممكن است از اين موهبت سوء استفاده نموده، آن را در طريق الهى به كار نبندند.[1]

موسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی