آیا ولایت فقیه موجب استبداد است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آيا ولايت فقيه موجب استبداد است؟

خطر استبداد در افراد غير معصوم به ويژه اگر عادل نباشند وجود دارد؛ از اين رو با وجود امام معصوم ‏عليه السلام، غير معصوم صلاحيت ولايت و حكومت بر مردم را ندارد

و رهبرى جامعه براى غير معصوم نامشروع است اما در زمان غيبت كه امام معصوم‏ عليه السلام حضور ندارد، بايد فردى ولايت را بر عهده گيرد كه به لحاظ علم، تقوا، تدبير و... نزديك‏ترين فرد به امام باشد كه اين امر به باور شيعه، بر عهده ولى فقيه جامع الشرايط است.

ولىّ فقيه ويژگى‏هايى مانند: «فقاهت» دارد تا بتواند جامعه را بر طبق احكام اداره كند. ويژگى ديگر ولى فقيه «عدالت» است تا به سبب آن خواسته‏هاى نفسانى خود را در اراده جامعه كنترل كند. سياست، درايت، تدبير و مديريت نيز از ديگر ويژگيهاى ولى فقيه است. وجود اين صفات در ولى فقيه، مانع از استبداد مي شود؛ زيرا وقتى در اداره جامعه به نظر افراد نخبه و برجسته و كارشناس توجه كند، منافع ديگران را بر اساس عدالت بر منافع خويش مقدم مى‏دارد، و وقتى معيار اداره جامعه، دستورات الهى باشد، ولى فقيه دچار استبداد نمى‏شود.

امام عسكرى‏ عليه السلام مى‏فرمايد: «در زمان غيبت كه معصوم‏عليه السلام بين مردم حضور ندارد، مردم كسى از فقها را كه مراقب نفس خود، و حافظ دين خويش و مخالف هوا و (هوس) و مطيع امر مولاى خود است پيروى كنند. [1]

علاوه بر اين در قانون اساسى جمهورى اسلامى، [2] راه‏كارهايى براى جلوگيرى از استبداد، پيش‏بينى شده است؛ زيرا خبرگان منتخب مردم بر كارهاى رهبرى نظارت مى‏كنند. در اصل يكصد و دهم قانون اساسى جمهورى اسلامى بيان شده است: «هر گاه رهبر (كه اين جا همان ولى فقيه است) از انجام وظايف قانونى خود ناتوان شود، يا فاقد يكى از شرايط مذكور در اصول پنجم و يكصد و نهم گردد، يا معلوم شود از آغاز فاقد بعضى از شرايط بوده است، از مقام خود بركنار خواهد شد». [3] و «اگر رهبرى توان انجام اين امور را نداشته باشد عزل، و تشخيص اين امر به عهده خبرگان مذكور در اصل يكصد و هشتم مى‏باشد». آرى! اگر رهبرى موقتاً هم نتواند اين امور (وظايف محوله) را به علت بيمارى و... انجام دهد، شورايى مركب از رئيس جمهور، رئيس قوه قضائيه، و يكى از اعضاى شوراى نگهبان، با انتخاب مجمع تشخيص مصلحت نظام، اجراى اين وظايف را بر عهده خواهند داشت. [4] همه اين مسايل استبداد را در ولى فقيه منتفى مى‏كند و اين نگرانى را از خاطر مردم مى‏زدايد.

موسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی