مقصود از دیدار خداوند متعال به وسیله قلب که در احادیث آمده، چیست؟ و آیا نمى توان گفت که به همان دلیل که دیدن خدا از راه چشم ، غیر ممکن است ، از راه قلب هم دیدار او ممکن نیست؟ | کتابخانه مجازی الفبا

مقصود از ديدار خداوند متعال به وسيله قلب که در احادیث آمده، چيست؟ و آيا نمى توان گفت كه به همان دليل كه ديدن خدا از راه چشم ، غير ممكن است ، از راه قلب هم ديدار او ممكن نيست؟

بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت

ديدار خداوند متعال با ديده دل ، دو معنا دارد كه يكى ممتنع و ديگرى ممكن است :

۱ . احاطه قلب به خدا

معناى نخست ديدار قلبى ، اين است كه قلب انسان به ذات مقدّس حضرت حق عز و جلاحاطه پيدا كند و او را با ديده دل ، ادراك نمايد. اين نوع ديدار قلبى در مورد خداوند متعال ، همچون ديدار حسّى محال است ؛ زيرا محدود ، نمى تواند بر نامحدود احاطه پيدا كند و در اين زمينه ، تفاوتى ميان ديده قلب و ديده حس نيست ، چنان كه امام على عليه السلاممى فرمايد :

لا تُحيطُ بِهِ الأَبصارُ وَالقُلوبُ . [۱] ديده ها و دل ها به او احاطه نمى يابند.

نيز ايشان فرموده است :

عَظُمَ أن تَثبُتَ رُبوبِيَّتُهُ بِإِحاطَةِ قَلبٍ أو بَصَرٍ . [۲] [ خداوند متعال] بزرگ تر از آن است كه ربوبيتش به فهم و احاطه دل و ديده ثابت شود.

۲ . معرفت شهودى خدا

ديگر معناى ديدار قلبى ، عبارت است از نوعى تجربه درونى كه با كشف حجاب هاى ظلمانى و نورانى و تجلّى انوار جلال و جمال حضرت حق ، براى سالك حاصل مى شود كه معرفت شهودى ناميده مى شود و هر گونه توضيحى در اين زمينه براى كسانى كه قلبشان محجوب است ، همانندِ تعريف زيبايى براى نابيناست .

آنان كه توفيق اين ديدار را داشته و به معرفت شهودىِ حضرت حق دست يافته اند ، با جملاتى مانند «تجلّى خدا بر دل» ، «ديدنِ انوار عظمت الهى» ، و «اتّصال به معدن عظمت» ، دورنمايى از احساس درونى خود را براى ديگران بيان كرده اند ؛ ولى حقيقت اين است كه مفهوم واقعى اين جملات نيز براى دل هاى محجوب ، غير قابل درك است.