بختک چیست ؟ آیا بختک وجود خارجی دارد یا خیر؟ خداوند چرا جن و بختک را آفرید ؟ چه تأثیری بر زندگی انسان دارد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

بختک چيست ؟ آيا بختك وجود خارجي دارد يا خير؟ خداوند چرا جن و بختك را آفريد ؟ چه تأثيري بر زندگي انسان دارد؟

اينها سؤالاتي است كه ممكن است بارها و بارها به گوش شما خورده باشد يا در ذهن شما تداعي شده يا حداقل براي خود يا اطرافيانتان اتفاق افتاده باشد.
كابوس[1] يا بختك[2] يك اصطلاح قديمي است و آن حالتي است كه به شخص خوابيده دست دهد و او پندارد كه شخصي يا شيء سنگيني بر سينة او افتاده و او را مي فشارد و نفس او تنگ خواهد شد و مي خواهد بجنبد و آواز دهد، نه آواز تواند و نه تواند بجنبد، و بيم باشد كه خفه شود يا ديوي كه مردم را در خواب فرو گيرد به اعتقاد عوام جني است كه بر روي آدم مي افتد، يا افكار و تصورات غير معقولي كه با اشباح خيالي و عذاب دهنده همراه باشد.[3]
چه كساني دچار ديدن كابوس يا بختك مي شوند؟
در مجموع مي توانيم بگوئيم كه در پسر ها و دختر ها كابوس ها بسامد يكساني دارند. و احتمالاً در مردان و زنان نيز يكسانند. جنسيت در بسامد كابوس تعيين كننده نيست. [4]
كابوس يا بختك چگونه اتفاق مي افتد؟
تعداد زيادي از مؤلفان و (محققان) به موضوع كابوس (بختك) علاقه مند بوده اند و تفكرشان را در مورد ماهيت و علل آن بيان كرده اند، برخي از اين افراد كارهاي پژوهشي در مورد كابوس (بختك) انجام داده اند و آنها را ذكر كرده‌اند در واقع ماهيت كابوس (بختك) نظريات منظم زيادي وجود ندارد.[5] اما به عنوان نمونه چند نظر در اين خصوص بيان مي گردد.
1. نگرش هاي قديمي بر اين اعتقاد بودند كه كابوس ها (بختك ها) به خاطر سركشي شيطان ها يا ارواح شيطاني به سراغ فرد مي آيند. (روسكوف 1869، كوكس 1870، پينجز 1960)[6].
2. ميچل هرسن (1972) نظرشان بر اين است كه داراي افكار در زمينه مرگ يا ترس از مرگ هستند، بيشتر از ديگران دچار كابوس (بختك) مي شوند.[7]
3. تعدادي از پژوهشگران قرن نوزدهم من جمله (والر 1916، رادستوك 1879) ادعا كرده اند كه اشكال در نفس كشيدن، خفقان و نارسايي اكسيژن به مغز مي تواند كابوس (بختك) ايجاد كند.[8] اما برخي از پژوهشگران من جمله (ارنست هارتمن) عقيده دارند كه اين ادعا درست نيست.[9]
4. استفاده و ترك دارو
برخي از محققان معتقدند كه داروهاي مختلف مي توانند كابوس ايجاد كنند.[10]
5. اختلالات معده اي روده اي
نظرية ديگري كه به گونه اي گسترده مورد قبول واقع شده است، فرضيه «پيتزاي فلفلي» (polysomnography) يعني خوردن غذاي ادويه دار كابوس ايجاد مي كند. احتمالاً مكانيسم عمل اين است كه غذا هاي ادويه دار و تند باعث افزايش حركت روده اي مي شوند يا برخي از اختلالات ديگر را در عملكرد معده اي روده اي ايجاد مي كنند، كه دستگاه عصبي خود مختار اين تغييرات يا اختلالات را حس مي كنند و سپس اين اعصاب در پايانه هاي مركزي شان تغييرات غير مشخصي توليد مي كنند كه به كابوس (بختك) منجر مي شود. اين فرضية مورد قبول ولي ناآزموده با رايج ترين توجيه كابوس (بختك) در قرن نوزدهم سازگاري دارد. (ارنست جونز، 1931) نتايج مطالعات تعداد زيادي از پزشكان و دانشمندان قرن نوزدهم را كه از اين توجيه حمايت كرده اند، بررسي كرده است.[11]
6. يك نظريه، كه به طور وسيعي مورد قبول است ولي به ندرت به طور واضح بيان مي شود، اين است كه گناه سبب كابوس (بختك) مي شود. (جان مك 1970) در كتاب كابوس: روان شناسي و زيست شناسي رؤياهاي ترسناك، گزارش جالبي از كابوس هاي يك پسر بچة 12 ساله را ارائه مي دهد كه اين كابوس ها به طور آشكاري به گناه مربوطند.[12]
نظريه هاي ديگري در مورد علل كابوس (بختك) وجود دارد اما نكته اي كه بسياري از مؤلفان، در مورد آن توافق دارند اين است كه كابوس (بختك) شامل تعدادي از اولين و عميق ترين اضطرابها و ترس هاي خيلي وحشت آوري است كه همة ما در معرض آنها قرار داريم. در واقع زماني كه ما سعي در تحليل كابوس ها داريم به سرعت به اين ترس هاي اوليه رهنمون مي شويم.[13]
از آنچه گفته شد مي توان نتيجه گرفت كه بختك يك موجود خيالي بيش نيست كه واقعيتي خارجي ندارد. به علل وجود آن اشاره شد. وضو به هنگام خواب، پناه بردن به خداوند، قرائت سوره هاي ناس، فلق، و يا خواندن تسبيحات حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ و خواندن برخي از دعاها من جمله اين دعاي شريف پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ كه با آموزش اين دعا راه دوري شيطان از انسان هاي كابوس گرفته را بيان كرده، فرمود: «أعوذ بكلمات الله التامه من غضبه من شر عِقابه و من شر عِباده و من هَمَزاتِ الشياطين و أن يَحضُرون» پناه مي برم به كلمات الهي و تام، از غضب او و از بدي مجازات او و از شرور بندگانش و آزار شياطين و از اينكه نزد من حاضر شوند.
در سخني ديگر، امام صادق ـ عليه السّلام ـ جا به جايي فرد كابوس ديده را در بستر توصيه كرد و فرموده اند: چنين شخصي بايد از اين پهلو به آن پهلو شود و نخست اين آية قرآن را قرائت كند:
«انما النجوي من الشيطن ليحزُنَ الذين آمنوا و ليس بِضارّهم شيئاً الا باذن الله»[14] چنان نجوايي صرفاً از ]القاب[ شيطان است تا كساني را كه ايمان آورده اند دلتنگ گرداند ]ولي[ جز به فرمان خدا هيچ آسيبي به آنها نمي رسد.
پس اين دعا را بخواند: «عُذت بما عاذت به الملائكه الله المقرّبون و انبيائه المرسلون و عباده الصالحون من شر ما رأيت و من شر الشيطان الرجيم». پناه مي برم به آنچه پناه برده اند به آن فرشتگان مقرب الهي و انبياي مرسل و بندگان صالح او از شر آن چه ديدم و از شر شيطان رانده شده.
مواردي كه ذكر شد، از كار هاي پسنديده و پاداش آفريني است كه خواب انسان را از حضور چنين رؤياهايي مصون مي سازد.[15]

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم (اندیشه قم)