آیا وظیفه ما مداحی و تعریف از گذشتگان است و خدا این عمل را از ما خواسته است؟ آیا ائمه و صلحا از مداحی و ذکر فضائل و مناقب خود در زیارتنامه ها خوشحال می گردند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آيا وظيفه ما مداحي و تعريف از گذشتگان است و خدا اين عمل را از ما خواسته است؟ آيا ائمه و صلحا از مداحي و ذكر فضائل و مناقب خود در زيارتنامه ها خوشحال مي گردند؟

در پاسخ اين پرسش به چند نكته اشاره ميشود:
1. برپايي مجالس به مناسبت هاي مختلف، نظير ميلادها و ايام شهادت آنها و مداحي و عزاداري و تعريف و تمجيد از آنان، از بارزترين مصادق تعظيم شعاير الهي است، و تعظيم شعاير الهي جزء وظايف ديني و الهي و معنوي همه دين باوران است. قرآن كريم درباره تعظيم شعاير الهي مي فرمايد:«و مَن يُعظّم شعاير الله فانّها مِن تقوي القلوب»؛[1] «هر كس شعاير الهي را بزرگ دارد اين كار نشانه تقواي دل هاست. برخي از مفسرين ذيل اين آيه مي گويند:«شعاير» جمع«شعيره» به معناي علامت و نشانه است، بنابراين«شعاير الله» به معناي(نشانه هاي پروردگار) است ... گرچه بدون شك مناسك حج از جمله شعايري است، كه در اين آيه مقصود بوده است، ولي روشن است كه با اين حال عموميت مفهوم آيه نسبت به تمام شعاير اسلامي به قوت خود باقي است، خلاصهء سخن، هر چه در برنامه هاي ديني وارد شده و انسان را به ياد خدا و عظمت آئين او مي اندازد شعاير الهي است و بزرگداشت آن در قالب هاي گوناگون و مناسبت هاي مختلف از جمله در قالب مداحي و ذكر فضايل پيشوايان دين، نشانة تقواي دل هاست.[2] و چون تعظيم شعاير ديني و مذهبي جزء وظايف دين باوران است، پس مداحي و ذكر فضايل به عنوان زنده نگاه داشتن ياد ائمه ـ عليهم السّلام ـ و سرمشق گرفتن از كارهاي آنان در راستاي تعظيم شعاير الهي است.
2. اما اين كه آيا خداوند عمل ياد شده را از ما خواسته يا نه؟ بايد گفت، علاوه بر اين كه ذكر فضايل ائمه ـ عليهم السّلام ـ جزء شعاير الهي است و تعظيم شعاير الهي را خداوند از تقواي قلبي شمرده است، نوعاً مداحي و تشكيل مجالس ذكر فضايل و محبت ائمه ـ عليهم السّلام ـ براي توسل انجام مي شود، و توسل مورد خواست و رضاي خداوند است لذا در قرآن فرمود:«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ»[3]يعني اي كساني كه ايمان آورده ايد از خدا پيروي كنيد، و به او توسل بجويد. و چون مداحي و ذكر فضايل(به نحوة مناسب و شايستة آن و نه به صورتي كه احياناً در بعضي محافل و نوارها ديده مي شود) از موارد توسل است، معلوم مي شود كه براساس آية ياد شده نيز، ذكر فضايل ائمه ـ عليهم السّلام ـ مورد رضا و خواست خداوند است. گذشته از اين كه در روايات متعدد بر ذكر فضايل و مصائب ائمه ـ عليهم السّلام ـ تأكيد شده است، كه در اين جا به چند نمونه از آن اشاره مي شود:
الف: امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: به دوستان ما سلام برسانيد و به آنها بگويد:
خدا رحمت كند كساني را كه در جايي اجتماع نمايند، و به ياد ما باشند، هرگاه در جايي جمع شديد مشغول ذكر و ياد ما بشويد، زيرا در مذاكره هاي شما، امر ما احياء مي شود و بهترين مردم كساني اند كه بعد از ما به ياد ما باشند و مردم را به ذكر و ياد ما بياندازند.[4]
ب: ظاهراً عايشه اين جمله را از رسول اكرم‌ـ صلي الله عليه و آله‌ـ نقل كرده كه فرمود: «زيِّنوا مجالسكم بذكر علي»؛[5] مجالس و محافل خود را، با ياد علي ـ عليه السّلام ـ زينت دهيد.
ج: امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «نَفَس المَهمومُ لِظلمنا تسبيح و هَمُّه لنا عبادة»؛[6] «آه كشيدن غمگين براي ستمي كه به ما رسيده است، تسبيح است، و اندوه او براي ما عبادت است. بعد فرمود:«اين كلام به آب طلا بايد نوشته شود.
از اين گونه روايات نيز، به خوبي بدست مي آيد، كه ذكر فضايل و مصائب ائمه ـ عليهم السّلام ـ نه تنها جزء وظايف ديني و مذهبي انسان هاي دين باور است، بلكه آثار و بركات معنوي و اخروي فراوان نيز براي آنها دارد، و از مجموع اين روايات نيز مي توان بدست آورد، كه مداحي و ذكر فضايل و مصائب ائمه ـ عليهم السّلام ـ مورد خواست و رضاي خداوند است بخصوص آن كه بسياري از حقايق و احكام ديني و مذهبي در همين مجالس مداحي و ذكر فضايل ائمه براي مؤمنان بازگو مي شود و آنها از دستورات ديني و احكام شريعت از اين طريق آگاه مي شوند، اگر مجالس مداحي و ذكر فضايل ائمه ـ عليهم السّلام ـ برپا نشود شايد بسياري از مردم نسبت به معارف و احكام دين ناآشنا، و بيگانه خواهند ماند. البته جاي ترديد نيست كه اين مجالس مداحي، و ذكر فضايل به گونه اي بايد باشد، كه متناسب با شرايط زمان بوده و احياء كنندة شعاير ديني و مذهبي باشد، و آن طور كه شايستة ائمه است برگزار شود.
3. درباره فراز پاياني پرسش به اختصار مي گوييم، كه مدح و ذكر فضايل و مناقب اهل بيت و حضرات معصومين ـ عليهم السّلام ـ ، اگر با انگيزه الهي، و براي زنده نگاه داشتن خاطره و ياد و نام آنها و نيز تبليغ فرهنگ ديني و مذهبي و بيان اوصاف آنان صورت گيرد بي ترديد موجب خوشحالي ائمه ـ عليهم السلام ـ مي شود. و اگر در ‌آن مداحي ها اهدافي غير از تبليغ حقايق ديني مورد نظر باشد، طبق روايات متعدد (اين گونه مداحي و ستايش) از نظر ائمه مردود است، و در روايات فراواني ائمه ـ عليهم السّلام ـ مردم را از چنين كارهايي برحذر داشته اند.[7]

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه (اندیشه قم)