مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب فلسفۀ تحول تاریخ، برای شناخت ماهیت و مؤلفه‌های اصلی فلسفۀ تاریخ و علم عمران ابن‌خلدون از یک‌سو، ماهیت و مؤلفه‌های اصلی فلسفۀ تاریخ استاد مطهری از سوی دیگر، و نسبت‌سنجی و مقایسۀ میان این دو فلسفۀ تاریخ تألیف شده است، تا از رهگذر این نسبت‌سنجی، مقیاس و معیاری برای فلسفۀ الهی تاریخ ارائه کند. این کتاب از چهار فصل و یک ضمیمه تشکیل شده است. اشکال‌های جدی به شیوۀ نگارش این کتاب وارد است و برای رسیدن به اهداف یک کتاب تخصصی این اشکال‌ها باید برطرف شوند.

باید از نویسندۀ محترم مقاله معرفی و نقد کتاب فلسفۀ تحول تاریخ در شرق و غرب تمدن اسلامی، که این کتاب را برای بررسی و ارزیابی انتقادی انتخاب نموده­اند، تشکر، و از زحمتی که کشیده‌اند، قدردانی نمائیم. دلسوزی و دقت­نظر ناقد گرامی ـ چه با مطالب ایشان موافق و یا مخالف باشیم ـ بیش از هر چیز دیگری مهم و ارزشمند است؛ چرا که بذل توجه و موشکافی‌ها درباره یک اثر علمی، موجب غنای بیشتر و رفع کاستی­های آن اثر می­گردد

پیوند میان تاریخ و فلسفه در قرون جدید به بهترین نحو در نظام فلسفی هگل نمود یافته است. هگل در تبیین نظام فلسفی خود درباره تاریخ، با استفاده مطلوب تر از آراء افلاطون و ارسطو، و تلفیق آن با آراء اندیشمندان عصر روشنگری، فلسفه تاریخی پویا و کارآمدی پدید آورده، که در پرتو کارآمدی «گایست»، به عنوان قوه محرکه تاریخ، آغاز و انجام خوشایندی را برای آن رقم می زند. تاریخ در نزد هگل، منظومه یا بستری است که از منطق درونی خود برخوردار است، قانون مندی خاص خود را دارد و سلسله مراتب و سیر تحول خاصی را طی می کند تا به مقصودی برسد که چیزی جز رسیدن به آزادی، در وجهی کاملاً آگاهانه، نیست. روند تکاملی تاریخ، رسیدن به آزادی در حیات سیاسی و اجتماعی، و شکل گیری جامعه ای مدنی است که از سرِ آگاهی و نیازی خودآگاهانه حاصل شده است. این روند تکاملی، نیل به جایگاهی در سطح جهانی است و ملل مختلف در تحقق آن سهم مؤثر دارند و به جریان کلی تاریخ جهان کمک می کنند؛ منتها هر ملتی تنها از فرصت منحصر به فردی برای نقش-آفرینی در این عرصه جهانی برخوردار است. نوشتار حاضر، تبیین فلسفی تاریخ در نگاه هگل را در دستورکار دارد و بر آن است تا زمینه های پیوند میان تاریخ و فلسفه را در اندیشه این فیلسوف آلمانی بررسی نماید.