مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار، آداب و رسوم، شعایر و مراسم مذهبی آیین زرتشتی به اجمال معرفی گردیده است .

نامش «زرتشت»، پدرش «پوروشسب» و مادرش «دغدو» بود و با زنی به نام «هووی» ازدواج کرد که حاصل ان سه پسر به نام های «ایسندواسترا»، «اروتدنر»، «خورشید چهر» و سه دختر به نام‌های «پرین»، «تهرت» و «پورچیستا» بود برخی معتقدند زادگاهش آذربایجان بوده‌است و ... اینها بخشی از شرح زندگی و اعتقادات زرتشت در این کتاب است چرا که دین زرتشت به عنوان یک آیین باستانی و به عنوان دین رسمی ایران در یک دوره تاریخی مطرح بوده‌است و آگاهی از آن می‌تواند سابقه یکتاپرستی در ایران را بیان کند.

کتاب حاضر در هفت بخش سامان یافته است: در بخش نخست، ضمن تبیین فلسفه‌ی آیین زرتشت ـ که در بین سرودهای اوستا به صورت پراکنده وجود داشته ـ تاثیر آن‌ها بر نظام و قدرت رهبری شاهنشاهان هخامنشی بررسی گردیده است. هم‌چنین پدیده‌ی خلاقیت و آفرینش ـ که باعث رشد و پیشرفت و سازندگی و در نتیجه آفریدن و نوآوری در زندگی اجتماعی دوران باستان گردید ـ ارزیابی شده است. در بخش دوم این مطالب بازگو گردیده است: انگیزه‌های مهم بت‌پرستی و معابد بسیار زیاد و رشد فرهنگ مادی در شهرهای یونان و آسیای صغیر، اسرار مادی و معنوی وابسته به این معابد، پیشرفت‌های این معابد در زمینه‌ی سیاسی ـ مذهبی، و چگونگی ویرانی معابد توسط برخی از پادشاهان هخامنشی. بخش سوم به چگونگی برخورد نظامی و لشگرکشی کوروش در بابل و هم‌چنین گزارش‌هایی اختصاص دارد که توسط یهودیان و اسناد مذهبی آن‌ها در ارتباط با بشردوستی کوروش کبیر تهیه شده است. بخش چهارم شرح کوتاهی در ارتباط با برخورد دو فرهنگ باستانی ایران و یونان با یک‌دیگر است که از پرتوی آن، دو فرهنگ و دو امپراتوری بزرگ رفته‌رفته در جهان باستان در مقابل یک‌دیگر شکل می‌گیرند که در شرق حکومت پارت‌ها و اشکانیان و در غرب امپراتوری روم است. در بخش پنجم مطالبی در ارتباط با آیین مهر و سروده‌های یشت‌ها و چگونگی گسترش آیین‌مهر در امپراتوری روم و تغییر ماهیت مهر در روم بازگو گردیده است نیز کشتن گاو مقدس توسط میترا و پیدایش مار در صحنه‌هایی که میترا گاو را قربانی می‌نماید. در بخش ششم به چگونگی پیدایش ایده‌های دراویشی و کاستی و روش کار مرتاضان و علل خودکشی گروه‌های بسیاری از پیروان این مقدسین در رودخانه‌ی گنگ اشاره شده است، هم‌چنین به آمیزش ثریا، مظهر روشنایی، با مقدسین هند و در نتیجه یکی نمودن مقدسین قدیمی به منظور ایجاد وحدت در اندیشه‌ی اجتماعی. در فصل پایانی از روی کار آمدن سلسله‌ی ساسانی سخن رفته است. موضوع قابل توجه در این فصل، مطرح نمودن اعتقادات متفاوت پادشاهان این سلسله است؛ در زمان پادشاهی شاپور اول که کریتر به سمت رییس بزرگ همه‌ی موبدان یا مگوستانای سراسر کشور منصوب شد، آتش بهرام و غیره در بیش‌تر شهرها دایرگردد. و معبد ناهید (آناهیتا)، نگهدارنده‌ی آب‌ها و رستنی‌ها، بی‌ارزش‌ جلوه‌گر شد. در این دوران آثار هنری ایران فاقد شکل خرس، گراز، سگ بالدار، گاو نر، بلندکوهان، اسب، و شیر و خلاصه حیوانات بود و اغلب این حیوانات نیز شکار می‌شدند. گفتنی است چهار اصل فلسفه‌ی زرتشت بدین‌قرار است: 1- فلسفه‌ی شناخت؛ 2- فلسفه‌ی نظام ماورالطبیعه و یا سلطنت اهورایی؛ 3- فلسفه‌ی دوگانگی و یا گزینش آزاد (دوآلیسم)؛ 4- فلسفه‌ی آفرینش و یا سازندگی (خلاقیت). برای نمونه نگارنده در مبحث "فلسفه‌ی شناخت" تصریح می‌کند: "منظور زرتشت از رسیدن به دانش و شناخت (معرفت) اهورایی در واقع رسیدن به زندگی سعادتمندانه از طریق شناخت هرچه بیش‌تر جوهر هستی بود. شناختی که راه آن نه از طریق در خود فرو رفتن بلکه به یاری تجربیات عینی و ذهنی میسر می‌گردید".

"تعریف عقل"، "لفظ عقل (مشترک لفظی یا معنوی)"، سابقه عقلانیت (عقلانیت در غرب و عقلانیت در ایران اسلامی)". و "ارتباط عقل با دین زرتشت، مسیحیت و اسلام"، "از مباحث اصلی این کتاب هستند که نویسنده هدف از طرح آن را بررسی عقل و عقلانیت ایرانی در مقابله با غرب در وضعیت حاضر خاطرنشان کرده است. وی می‌گوید: "ایران با غرب سه بار داد و ستد فرهنگی جدی داشته است: یک بار قبل از اسلام و در عهد اسکندر و سلوکی‌ها؛ دوم بار در عصر طلایی و نهضت ترجمه‌ی جهان اسلام، در زمان بنی‌عباس؛ و آخر بار از حوالی مشروطه به بعد. در دوبار اول در تعامل فرهنگی و تمدنی، ایرانیان از یافته‌های غرب به نفع خود بهره برده و بر عقل و عقلانیت خود افزودند و فرهنگ دیگران را در فرهنگ خودی مستحیل نمودند. اما این بار، غرب در حوزه‌های عقلانیت، هم در "عمل" جلوتر است (ایران تنها مصرف کننده‌ی مظاره تمدن غربی در حوزه‌های تکنولوژی و بسیاری از علوم است) و هم در "نظر"، غرب از عقل هگملی، عقل و بری (ابزاری)، عقل ارتباطی (هابرماس) و عقل عملی (به معنای مکتب فرانکفورتی) و.... سخن می‌گوید و حال آن که ما در پذیرش و عدم پذیرش عقل فلسفی و جزوی سرگردانیم و حداکثر تلاش‌مان، نقد عقل‌های غربی است. و ما تا در بعد نظری و عملی شرایط فعلی را باز تولید می‌کنیم، پای سند عقب ماندگی خود را امضا کرده‌ایم. و اگر این بن بست را تلقیات دینی فراهم می‌آورد، باید به قرائت‌های معقول‌تر از دین رو آوریم!".