مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«الجواهر و صفاتها» تالیف یحیی بن ماسویه از اولین نگاشته‌ ها در زمینه سنگ شناسی و جواهر شناسی به زبان عربی است. سال تالیف این اثر به درستی معلوم نیست. اهمیت این اثر علاوه بر قدمت آن، اطلاعاتی است که مؤلف از وصف سنگ‌ های قیمتی، نحوه استخراج و محل‌ های آن و نحوه تجارت و قیمت‌ ها و اوزان مختلف آن در مشرق قدیم به دست داده است. این اثر در نگارش آثار بعدی مورد استناد قرار گرفته است؛ فیلسوف مشهور یعقوب بن اسحاق کندی در کتاب «الجواهر و الاشباه» اعتماد بسیاری بر تالیف ابن ماسویه دارد، به گونه‌ ای که گاه عین عبارت ابن ماسویه را در اثر خویش نقل کرده است. البته کتاب کندی به دست ما نرسیده است، بلکه آنچه از کندی می‌ دانیم نقل قول‌ هایی است که ابوریحان بیرونی در کتاب «الجماهر فی المعرفة الجواهر» از او آورده است. با توجه به این که این نگاشته از اولین نگاشته‌ ها در زمینه جواهر شناسی است، نقل قولی از دیگران و یا استناد به آثار دیگران در این اثر دیده نمی‌ شود. با این حال چیزی از ارزش کتاب کم نمی‌ شود، چرا که علاوه بر قدمت آن، مؤلف در این اثر نکاتی را متذکر می‌ شود که از دریافت‌ ها و مشاهدات منحصر به فرد اوست و در بسیاری از دیگر کتب مشاهده نمی‌ شود. مؤلف در این اثر همانند دیگر نگاشته هایش بسیار گزیده و موجز سخن می‌ گوید و چه بسا این گزیده گویی فهم عبارات او را برای خواننده مشکل می‌ سازد. دیگر این که مؤلف در این اثر تنها به بیان مطالب کاربردی بسنده می‌ کند و بر خلاف ابوریحان بیرونی در کتاب «الجماهر فی معرفة الجواهر» که گه گاه به اشعار شعراء و کلمات ادباء استشهاد می‌ کند، از پرداختن به این امور پرهیز می‌ نماید.