مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مباحث این پایان نامه در پنج بخش با این عنوان ها به نگارش درآمده است: بخش اول: معنای لغوی و اصطلاحی جدل و احتجاج، تعاریف برهان، شرایط و آداب بحث و مناظره، فوائد جدل؛ بخش دوم: نگاهی به تاریخ مجادلات اسلامی، کتب احتجاج شیعی، روش و اسلوب قرآن در استدلال و جدل، قیاس خلف؛ بخش سوم، احتجاجات قرآن: اولین احتجاج در عالم وجود، احتجاج قرآن درباره ی مسئله ی توحید، احتجاج قرآن در زمینه ی مسئله ی معاد، برهان حکمت، عدالت، هدف، قرآن و مسئله ی معاد، ابراهیم و داستان مرغان چهار گانه زنده ساختن عزیر؛ بخش چهارم، احتجاجات و جدال انبیا در قرآن: احتجاجات حضرت نوح، احتجاجات حضرت ابراهیم، احتجاجات حضرت موسی(ع)؛ بخش پنجم، احتجاجات حضرت رسول(ص): احتجاجات حضرت رسول اکرم(ص) با جماعت یهود، احتجاجات حضرت رسول اکرم(ص) با نصاری و بت پرستان و دهریه.

پس از آنکه حیات در روی زمین سر گرفت انسان با نیاز های متضاد و افکار متباین واحساسات مختلف به آن پا نهاد در حالی که تارو پود اورا با حقیقت طلبی و جستجوگری سرشته بودند. انبیا در طول تاریخ، انسان ها را متوجه این خلقت خدادادی می کردند وآنها را به تفکر دعوت می کردند واسلام در محیطی که بیشترین محتوای آن را خرافات بی پایه تشکیل می داد، داعیه برهان طلبی سرداد و کتاب آسمانی مملو از استدلالات منطقی و براهین علمی خود را بر آنان عرضه کرد و به رسول خود درکتاب خویش به آن فرمان داد وخانواده طاهره آن حضرت، نقل جدایی ناپذیر قرآن ، همواره درمناظرات خود با فرقه ها ومکاتب الهادی ، همچون قرآن از استدلالهای ساده عملی ومحسوس و به دور از پیچیدگی و ابهام، بهره جسته اند. قرآن کریم نه تنها دعوت به تفکر وتعقل کرده ولغزش گاه های اندیشه را یاد اورشده، بلکه خود در بر خورد با افراد وگروه های مختلف در زمینه مسائلی چون توحید، معاد و نبوت به احتجاج پرداخته است وعلاوه برآن احتجاجات ومناظرات بی مانند انبیاء(ع) را نیز ذکر کرده است و در تمامی این مواردکلام این خالق با شیوه خاص خود، یکی از وجوه اعجاز قرآن را به تماشاگذارده است. استدلالات قرآن کریم به گونه ای است که برای عوام و خواص قابل درک و فهم است. و بر خلاف فلاسفه تنها عقل را مورد خطاب قرار نداده و متناسب با ابعاد وجودی انسان از شیوه ها و زبان ها و ابزارهای مختلف مانند.........؟

احتجاجات پیامبر عظیم الشأن اسلام حضرت محمد(ص) با گروه های مخالف در تمام زمینه های عقیدتی و غیر عقیدتی در تاریخ ثبت گشته و از آنجا که دستورالعمل پیامبر(ص) چیزی غیر از وحی و قرآن کریم نبوده می توان بسیاری از این برخوردها و رفتارهای پیامبر(ص) را با توجه به آیات قرآن بررسی نمود. چنان که این بررسی ها نشان می دهد، شیوة پیامبر(ص) چیزی غیر از مهربانی و صبر و استقامت در امر تبلیغ معارف والای اسلام نبوده است و با این شیوه سعی داشتند با حجة بالغة و استدلالات روشن، حقیقت را برای مخالفان بیان دارند و این مسیر دشوار را با کمک وحی الهی و قرآن منزل از طرف پروردگار به اسانی پیموده و وظیفه خویش را به بهترین صورت انجام می دادند. این منکرین معاد در برخی اوقات با درک پائین نمی توانستند درباره زنده شدن مردگان و قیام رستاخیز را باور کنند و آن را غیر ممکن می پنداشند در آنجا رسول(ص) با اثبات قدرت بی پایان الهی و اموری محسوس سعی می کردند ذهنیت ایشان را درست کرده و امکان معاد را ثابت نمایند و گاهی نیز منکرین با مقاصد دیگری شبهه وارد کرده که پیامبر(ص) با اثبات ضرورت معاد سعی می کردند اعتقاد ایشان را اصلاح نمایند. نه تنها شیوة احتجاج رسول بلکه براهین و احتجاجتشان که در قرآن بیان گردیده الگوی جامعی است برای تمام مسلمانان در تمام اعصار تا با استفاده از این شیوه ها و احتجاجات دیدگاهها اصلاح گردیده و هم شیوة احتجاج با مخالف آموخته گردد./

این پایان نامه مشتمل بر سه فصل با این موضوعات است: فصل اول، کلیات: بررسی آماری قرآن در زمینه ی احتجاج و مترادفات آن، نظریات علمای اسلامی درباره ی معنای واژه ی «حجة» و مترادفاتش، دلایل لزوم احتجاج، مواجهه ی منطقی قرآن در دعوت به سوی حق؛ فصل دوم، احتجاج قرآن با مشرکان: احتجاج در توحید، احتجاج قرآن با مشرکان در اصل نبوت، احتجاج قرآن با مشرکان در اصل معاد؛ فصل سوم، احتجاج قرآن با اهل کتاب (یهودی و نصاری): احتجاج قرآن با اهل کتاب در توحید، احتجاج قرآن با اهل کتاب درباره ی نبوت رسول خاتم(ص).

نام ابراهیم علیه السلام در قرآن 69 بار آمده و در 25 سوره ی قرآن فرازهای برجسته ی زندگی او بیان شده است و یک سوره از قرآن به نام سوره ی ابراهیم علیه السلام می باشد. از این مطالب فهمیده می شود که قرآن عنایت خاصّی به این مسأله داشته و تأکید می کند که مسلمانان زندگی این بزرگ مرد الهی را تحت بررسی و مطالعه قرار دهند تا او را بشناسند و الگوی خود سازند و در کوران زندگی از مکتب پر مایه و سازنده ی او الهام بگیرند و در پرتو آن انسانی قویدل، قاطع، شجاع و خداپرست مخلص شوند. هدف ما داستان سرایی و اطلاع خشک از داستان زندگی ابراهیم علیه السلام بدون توجّه به خطّ فکری و عملیش نیست، بلکه هدف آن است که ابراهیم علیه السلام را بشناسیم و از او پیروی کنیم. و هدف من از انجام این تحقیق این مسأله بوده که برای مردم روشن سازم که ابراهیم علیه السلام و در واقع همه ی انبیای الهی به چه خاطر از سوی خداوند برگزیده شده اند و آمده اند تا چه ارزش ها و آرمان هایی را برای مسلمانان مشخص کنند و برای همان ارزش ها مبارزه می کردند و جان و مال و ناموس خود را به خطر انداختند تا اکنون دین اسلام بی کم و کاست و بدون تحریف و دگرگونی در اختیار مسلمانان جهان قرار گیرد و مسلمانان نیز باید قدر این دین مقدس را بدانند و آرمان هایی را که پیامبران با رنج و زحمت بسیار حفظ کرده اند و از آن دفاع کرده اند، مقدّس بشمارند و تحت سلطه ی هیچ دشمنی قرار نگیرند و پیر و همیشگی دینشان اسلام باشند. روشی که من در انجام این کار و طرح این تحقیق دنبال کردم، روشی است که برای هر کس مقدّر می باشد، البتّه در ابعاد متفاوت همان روش کتابخانه ای می باشد. منابع مختلفی را در نوشتن این رساله مورد استفاده قرار داده ام که هر کدام به نوعی از اهمیت خاصّ مربوط به خود، برخوردار است که در واقع منابع تفسیری و روایی و اخلاقی می باشد، از منابع تفسیری که مورد استفاده همگان می تواند قرار گیرد « تفسیر نمونه» در جلدهای مختلف می باشد که آقای ناصر مکارم شیرازی آن را به بهترین نحو ارائه داده اند و در اختیار ما گذاشته اند و نمونه دیگر « تفسیر بشری» در جلدهای مختلف که جناب حمید محمّدی به ما عرضه داشته است و منابع روایی، مجموعه«بحارالانوار» از علّامه محمّد باقر مجلسی می باشد. از منابع اخلاقی که من استفاده نموده ام « قصّه های قرآن» نوشته علی شیروانی و هم چنین « قصص قرآن یا تاریخ انبیاء» از سیّد هاشم رسولی محلّاتی و تعدادی کتب دیگر بوده است به نتایج زیادی از انجام این کار می توان رسید، که من در طول انجام این تحقیق به آن پی برده ام که نمونه ای از این ها این است که ابراهیم علیه السلام از پیامبرانی است که همه ی پیروان ادیان بزرگ مانند: یهودیان، مسیحیان، مجوسیان و مسلمانان او را به بزرگی و عظمت یاد می کنند. زندگی او زندگی قدیمی کهنه نیست. بلکه زندگی هر روز ما است، و ما می توانیم در امور و شئون مختلف زندگی از سیاسی و نظامی گرفته تا اقتصادی و اجتماعی و معنوی، آن را سر مشق خود سازیم و در پرتو آن به سعادت ابدی دو سرا، دست یابیم تا به ابعاد مختلف استقلال و آزادی برسیم. نتایج زیاد دیگری نیز در بر خواهد داشت که با مطالعه ی کامل این تحقیق به این نتایج دست خواهید یافت. واژگان کلیدی: احتجاج، حجت، بت، اجرام آسمانی