جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از این توصیه‌ها عبرت گرفتن از تاریخ گذشتگان و سیر و تأمل در سرنوشت آنهاست. در این باره قرآن نیز همچون سایر کتاب‌های تاریخی با بیان تحولات رخ داده در حیات‌ امت‌های پیشین، به توصیف سرنوشت آن‌ها می‌پردازد و با تذکر درباره اعمال‌شان از انسان ها می خواهد به طریق راستی و درستی قدم نهند و از حرکت در مسیر ظلم و ظلمت اجتناب کنند. تأمل در آیات تاریخی این کتاب مقدس حکایت از نوعی تاریخنگاری خاص دارد که در بینش و روش متفاوت از سایر رویکردها و ژانرهای تاریخنگارانه است. از این رو سوال اصلی پژوهش ناظر بر چهارچوب‌ها و مولفه‌های تاریخنگاری در قرآن است. برای پاسخ به این پرسش تلاش شده روایت تاریخ در قرآن نقد و بررسی شود و اسلوب‌های روشی آن احصاء و بینش حاکم بر آن‌ها تبیین شود. به‌نظر می‌رسد قرآن کریم در بازنمایی تاریخ رویکردی خاص در بینش، روش و ادبیات دارد که مبتنی بر چند اصل اساسی است؛ از جمله مولفه‌های رو‌ش‌شناسی تاریخنگاری در قرآن می‌توان به مواردی همچون بهره‌گیری از عقل خودبنیاد بشری برای پی بردن به حکمت های نهفته در آیات تاریخی، مطالعه تاریخ پیشینیان با رویکرد تمدنی برای کسب معرفت تاریخی، عبرت‌گیری و نیل به سعادت و در نهایت عبور از رویه ظاهری قصص و جزئیات آن‌ها و توجه به لب و مغز رخدادهای تاریخی برای فهم سنت‌های ثابت الهی اشاره کرد. روش پژوهش حاضر توصیفی- تبیینی و مبتنی بر تأمل در آیات تاریخی قرآن و نقد و بررسی روش‌شناسی آنها در بازنمایی رویدادهاست.

عفو از مهم‌ترین مکارم اخلاقی است که در قرآن به آن توجه و توصیه مکرر شده است. این صفت پسندیده ابعاد گوناگون و پردامنه‌ای در قرآن و ادبیات دینی دارد. در قرآن در کنار آیات بسیاری که به عفو توصیه کرده، در شمار قابل‌توجهی از آیات درخواست و طلب عفو از پروردگار «در قالب دعا» مورد تأکید قرار گرفته است. طبق آیات قرآن، هرگونه نومیدى از غفران خداوند مذموم است و انسان همواره به درخواست مغفرت از خداوند و تلاش برای رستگاری تشویق شده است. با توجه به اهمیت دعا و طلب عفو در قرآن، این پژوهش به‌طور مشخص می‌کوشد آیاتی را که به این مسئله در قالب دعا اشاره دارند بررسی معنایی و تفسیری کند؛ بنابراین پرسش اصلی پژوهش، ناظر بر این مسئله اساسی است که کدام یک از آیات قرآن به‌صورت دعایی به مفهوم عفو و بخشش اشاره دارند و در چه دسته‌بندی‌های معنایی قابل تقسیم و تفسیر هستند؟ در پاسخ به این پرسش‌ها می‌توان آیات دعایی قرآن در خصوص طلب عفو را در چهار دسته معنایی دسته‌بندی کرد. در همه این آیات، طلب عفو به‌عنوان مقدمه غفران و رحمت خداوند است و فواید فردی و اجتماعی قابل‌توجهی بر آن مترتب شده است. روش این پژوهش توصیفی- تفسیری و با تکیه بر داده‌های کتابخانه‌ای است.