جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

متن‌ها همواره برای تفسیر باز هستند، اما به‌کارگیری رمزگان، توانش زبانی است که خوانشی متفاوت و فعالانه‌تر از متن، ارائه می‌دهد و شاخه‌ای از نشانه‌شناسی بر پایۀ نقد ادبی است. رمزگان‌ها، ظرفیت‌های بالقوۀ متن را بالفعل کرده و با رمزگشایی، معانی نهفتۀ متن آشکار می‌شوند. روش این پژوهش، توصیفی – تحلیلی با تأکید بر رویکردنشانه‌شناختی است که در پرتو آن به بررسی رمزگان­های زبانی نامۀ 53 نهج‌البلاغه بر اساس نظریۀ پی‌یر گیرو پرداخته شد تا بدین ترتیب مشخص شود که رمزگان‌های زبانی گیرو در تبیین محتوای فرمانِ حکومتی این نامه و در بیان روابط بین کارگزاران و مردم به چه صورت به­کار رفته‌اند. در نهایت مشخص گردید که نشانه‌های زبانی نامۀ مذکور، حاصل تعامل رمزگان‌های منطقی، زیبایی‌شناسی و اجتماعی است که در سه محورِ تحکم شدید فرمانده به نیروی زیردستش، خطرهای تهدیدگر نظام سالم حکومت و ترکیب خدایی – انسانی حکومت‌داری، تجلی یافته‌اند. رمزگان‌های منطقی نامه، نشانه‌ها و علائمی هستند که به جنبه‌های انسانی پرداخته و امور واضح و عینی هستند که بر اساس عقل و منطق انسانی پذیرفته می‌شوند و در اکثر موارد حول محور عدالت که یک استراتژی سیاسی و برنامۀ اجتماعی لازم‌الإجراست، می‌چرخند. رمزگان‌های زیبایی‌شناسیِ نامه در اسلوب‌های بلاغیِ مجاز، استعاره، کنایه و تشبیه تجلی‌دهندۀ ارتباط بین ادبیات و هنر است و اصول ارتباط بین حاکم و رعیت را با صورت‌های بلاغی بیان کرده‌اند. رمزگان‌های اجتماعی نامه، شامل دین، گروه‌های شغلی، نام، القاب و لحن کلام است.

واژۀ ریح 29 مرتبه در قرآن کریم به کار رفته است؛10 مرتبه به‌صورت جمع (ریاح) و 19 مرتبه به‌صورت مفرد (ریح). مفرد آن برای معناهایی چون بو و عذاب و جمع آن برای بیان رحمت و نعمت است. در این مقاله هدف، بررسی و تبیین جایگاه معنایی واژۀ ریح به‌شیوۀ معناشناسی تاریخی‌توصیفی است. در معناشناسی تاریخی تغییر و تحولاتی که ریح قبل از نزول قرآن کریم در زمان جاهلیت داشته را با استناد به اشعار جاهلی بررسی کرده است و این نتیجه برآورد شده که کارکرد ریح و ریاح در زبان قرآن برای عذاب و رحمت است که در دورۀ جاهلیت این جداسازی معنایی بین صیغۀ مفرد و جمع این واژه صورت نگرفته است. در معناشناسی توصیفی رابطۀ ریح با واژه‌های دیگر و تأثیری که بر معنی آن گذاشته‌اند، در سه محور جانشینی، هم‌نشینی و شمول معنایی بیان شده و اینگونه برآمده است که ریح با واژه‌هایی چون «ذارِیات، حامِلات، جاریات، مُقَسِّمات، مُرسَلات، ناشِرات، فارِقات و مُلقِیات» رابطۀ جانشینی دارد و رابطۀ آن در محور هم‌نشینی شامل این واژه‌هاست: «صِرّ، صَرصَر، عَقیم، لَواقِح، سَخَّر و تَصریف» و همچنین ریح برای «إعصَار، حاصِب، قاصِف، سَموم و عاصِف» واژۀ شامل و این واژه‌ها زیرمجموعه ریح شمرده می‌شوند. درک معنای ریح در قرآن کریم نیازمند بررسی رابطه ریح با این واژه‌ها است.