جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جهان اسلام در دوره مدرن در برابر تمدن غرب به قهقرا رفته و در موضع انفعال قرار گرفته است. این وضعیت به دلیل ماهیت چندبعدی و ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ­اش، بحران تمدنی نامیده شده است. از سوی دیگر، در دورهٔ معاصر در سطح فردی و اجتماعی، تلاش­های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی زیادی برای برون رفت از این بحران تمدنی صورت گرفته است. یکی از این تلاش­ها شکل­ گیری و تدوین گفتمان انقلاب اسلامی است که نماد جنبۀ نظری انقلاب اسلامی در ایران بوده و به‌عنوان یک پروژهٔ تمدنی قابل طرح است. بنابراین، این پرسش که گفتمان انقلاب اسلامی برای رهایی جهان اسلام از هژمونی تمدنی غرب، دارای چه ظرفیت­هایی است، اهمیت پیدا می‌کند. به نظر می‎رسد گفتمان انقلاب اسلامی از آنجا که حاوی مؤلفه هایی چون معنویت، آزادی‎خواهی و عدالت است، با دیالکتیک نظر و عمل و بازتولید خود در این فرایند، می‎تواند راه حلی واقع بینانه برای رهایی جهان اسلام از هژمونی تمدنی غرب ارائه دهد. مقالۀ حاضر اکتشاف امکانات نهفته در گفتمان انقلاب اسلامی برای جهان اسلام و نحوه تحقق آن را هدف خود ساخته، این موضوع را با استفاده از چارچوب مفهومی هژمونی و به ‎کارگیری روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه که در صورت تحقق گفتمان انقلاب اسلامی در ایران به عنوان یک مدل عینی، امکان الهام‌بخشی آن به جهان اسلام وجود دارد، دست یافته است.

فضای مجازی به عنوان «رسانه الکترونیکی که از طریق آن اطلاعات ایجاد، انتقال، دریافت، ذخیره، پردازش و حذف می‌شود»، زندگی بسیاری را در زمینه­های مختلف، از روابط اجتماعی گرفته تا اقتصاد، سرگرمی و آموزش، شکل می‌دهد و با توجه به نیازهای متغیر افراد، کارکردهای مختلف به خود می‌گیرد. امروز فضای مجازی و رسانه­های اجتماعی به لحاظ تأثیرگذاری، از چارچوب­های مجازی فراتر رفته و بر جهان فیزیکی و اجتماعی تأثیر می‌گذارد. فضای مجازی با تغییر فرهنگ و اجزای آن در عصر دیجیتال، اشکال فرهنگی جدیدی را ایجاد می‌کند. دین‎داری نیز که یکی از اجزای مهم تجلیات فرهنگی و اجتماعی است، در این فرایند تحت تأثیر قرار می‌گیرد. مقاله حاضر با توجه به این واقعیت، به‎منظور شناسایی دامنه و ابعاد تأثیرگذاری فضای مجازی بر دین‎داری (هدف)، مسئله نقش و تأثیر فضای مجازی در تحول دین‎داری را مورد پرسش قرار داده (پرسش) و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و رهیافت ‌هایدگری و بودریاری (روش) دگرگون شدن برداشت از حقیقت و امر قدسی، هویت دینی، مرجعیت دینی، مفهوم عفت و مصرفی شدن امر دینی را به‎عنوان مؤلفه­های دین‎داری که تحت تأثیر فضای مجازی تحول یافته­اند، معرفی کرده (فرضیه) و به نتیجه سکولار بودن بالذات فضای مجازی دست یافته است (یافته).

‫اين پژوهش تلاشي است در جهت تبيين مهمترين انتقادهاي سنت گرايان بر فلسفه مدرن به روايت دو متفکر مهم اين جريان فکري يعني رنه گنون و فريتيوف شوان. نويسنده نخست به معرفي فلسفه مدرن و سنت گرايي پرداخته است. دوران پانصد ساله گذشته، در مقابل کل تاريخ بشر قرار گرفت و به عنوان دوران مدرن در مقابل دوران سنّت مشهور شد. فلسفه مدرن در اين فضا و همراه با تحولات آن به وجود آمد. چهار جريان اصلي فلسفه مدرن عبارتاند از: عقلگرايي، تجربهگرايي، ايده آليسم و اگزيستانسياليسم. فلسفه مدرن با ويژگي هايي چون خودْبنيادي، اومانيسم، طبيعتگرايي، اهميت دادن به معرفت شناسي و دوري از بحثهاي الهياتي، در مقابل فلسفه قرون وسطي قرار ميگيرد. سنتگرايي با دارا بودن مؤلفههاي خاص خود، به جرياني از نقادان مدرنيته و مدرنيسم اطلاق ميشود. اعتقاد به حکمت جاودان، وحدت متعاليه اديان، عنصر انتقال، و هنر سنتي، مهمترين مؤلفههاي سنتگرايي است. سنتگرايي در عرصههاي معرفت شناسي، ادعاهاي ويژهاي دارد که در ارتباط با همديگر، از انسجام و هماهنگي کاملي برخوردارند. در بحث از انتقادهاي سنتگرايان بر فلسفه مدرن، نخست زمينههاي فلسفه مدرن از يونان باستان تا دوره مدرن بررسي شده و عوامل زمينه ساز فلسفه مدرن از ديدگاه سنتگرايان تحليل شده است. سپس يکي از مهمترين نحلههاي فلسفه مدرن، يعني عقلگرايي، با رويکرد انتقادي سنتگرايان مورد بحث قرار گرفته و مباحثي چون حقيقت و واقعيت ، صيرورت و نسبيت، خودبنيادي، فردگرايي، و ماترياليسم، به عنوان مؤلفههاي فلسفه مدرن، نقد شده است و پس از آن، تجربهگرايي در رابطه با علم نوين و پيامدهايش با رويکرد انتقادي سنتگرايان مورد بحث واقع شده و مباحثي مانند ماهيت علم نوين و مفروضات آن و ماشينيسم و از خودبيگانگي بررسي شده است. نويسنده در پايان نکات مثبت و منفي ديدگاههاي سنتگرايان در رابطه با سنتگرايي و فلسفه مدرن را بيان کرده است. محور نقد سنتگرايي و فلسفه مدرن، از تعريف آنها از عقل ناشي ميشود.