جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده در کتاب حاضر، با بیان سرگذشت‌نامه‌ای از «اسکندر افرودیسی»، کوشیده است اندیشه‌های این فیلسوف مشایی را معرفی و بخشی از زوایای ناشناختة فلسفة یونان را آشکار سازد. افرودیسی (حدود ۲۰۰ م.)از شارحان بزرگ «ارسطو» در دورة متأخر عهد باستان است. وی از طریق شرح‌هایی که بر آثار ارسطو نوشت و نیز آثار مستقلی که در زمینة برخی مسائل فلسفی همچون: عقل، سرنوشت و... ارائه کرد بر فلسفه‌های پس از خود، به ویژه فلسفة «نوافلاطونی» و «فلسفة اسلامی»، تأثیرگذاشته است. لازم به ذکر است در پایان کتاب، فهرست کتاب‌شناسی آثار افرودیسی، مندرج است.

نظام اخلاقي ارسطو بر محور سعادت سامان يافته است. وي انسان سعادتمند را انسان فضيلت‌مند مي‌داند. اعتدال اخلاقي ويژگي عمده اخلاق اوست که با اصل عقلاني تعيين مي‌شود. تحليل وي از فضيلت چنان تأثيري شگرف داشته که نمود آن را امروزه مي‌توان در نظريه اخلاقي موسوم به اخلاق فضيلت‌مدار يافت. در کتاب حاضر مباني اخلاق در انديشه و ديدگاه ارسطو مورد بررسي قرار گرفته است.

در این کتاب سعی شده است در قالب تصاویر کارتونی و با اشاره به وضعیت فکری و اجتماعی یونان قدیم، زندگی و آثار "ارسطو "و به ویژه اندیشه‌های وی در حوزه فلسفه، منطق، زیبایی شناسی اخلاق، حکومت و مانند آن، شرح و توصیف شود .گفتنی است ارسطو کودکی یتیم بود که به آتن رفت و در محضر افلاطون به کسب علم مشغول شد .پس از مرگ استاد، وی یکچند در شهرهای مختلف می‌زیست و عاقبت به مقدونیه رفت و تربیت اسکندر مقدونی بدو سپرده شد و در عهد جهانگیری اسکندر نیز همواره با او در ارتباط بود . آثار ارسطو بسیار متنوع و تقریبا شامل جمیع معارف و علوم یونانی (جز ریاضی) است و اصولا مشتمل بر منطقیات، طبیعیات، الهیات و خلقیات است که از آن جمله می‌توان به آثاری چون "فن شعر"، "فن خطابه"، "کتاب اخلاق"، "سیاست "و "مابعدالطبیعه "اشاره کرد .

در کتاب حاضر، مباحثي در خصوص اخلاق ارسطويي مطرح شده است. ابتدا شرح زندگي و آثار ارسطو آورده شده است. سپس در بخش اول «مباني فلسفي اخلاق ارسطويي» در دو فصل تحت عناوين انسان‌شناسي و خداشناسي مورد بررسي قرار گرفته است. در بخش دوم «مبادي تصوري و تصديقي ارسطو در اخلاق» واکاوي شده است. خير، سعادت، فضيلت و سعادت عقلاني از جمله مباحثي است که در بخش دوم مطرح شده است. در پيوست کتاب نيز به برخي انتقادات وارد شده بر حد وسط در اخلاق ارسطويي براساس تبييني صحيح از اين نظريه پاسخ داده شده است.

کتاب حاضر، پژوهشی است که در آن مؤلف به تبیین مبانی اخلاق ارسطویی می‌پردازد. در بخش اول به بیان زندگی‌نامه و آثار «ارسطو» و تأثیر این آثار به‌ویژه آثار اخلاقی وی و اندیشمندان اسلامی با رویکردهای مختلف اخلاقی پرداخته شده است. بخش دوم ترتیب فلسفی نظریه اخلاقی «ارسطو» در دو فصل انسان‌شناسی و خداشناسی تشریح شده است. بخش سوم با تبیین مبانی اصلی اخلاق ارسطویی به تبیین و تحلیل مبادی تصوری و تصدیقی اخلاق ارسطویی در چهارفصل: خیر، سعادت، فضیلت و سعادت عقلانی پرداخته و در انتها در یک جمع‌بندی و نتیجه‌گیری نهایی، مبانی اخلاقی «ارسطو» در یک بسته‌بندی منظم و جامعه ارائه شده است.

قيصري يكي از بزرگترين شارحان مكتب ابن‌عربي است كه با استفاده از مباني عرفاني، نظرية خاصي در مورد زمان ابداع كرده است. ديدگاه او در اينباره چند بخش دارد: نقادي نظريات فلسفي، بويژه ديدگاه ارسطو و ابن‌سينا، تأويل عرفاني برخي از نظريات فلسفي، تبيين حقيقت زمان طبق مباني عرفاني و تقسيمات آن. اما انتقادات قيصري بر ديدگاه ابن‌سينا و تأويل عرفاني وي از برخي نظريات فلسفي، با اشكالاتي مواجه است. مهمترين اشكال نظرية او، مستندات حديثي در مورد ظهور زمان، با استناد به اسم «الدهر» خداوند است، زيرا احاديث مورد استدلال قيصري، وثاقت لازم را نداشته و مدعاي او را نيز اثبات نميكنند. بدين‌لحاظ، ميتوان گفت زمان با نظر به اسم «المُقَدِّر» خداوند ظهور مينمايد و ظهور آن در مراتب مختلف، بوجود آورندة روز و شب الهي است.

نظريه الهيات تمثيلي قديس توماس آکويناس بخصوص با تأکيدي که بر متن کتاب مقدس دارد، از تأثيرگذارترين و پردامنه‌دارترين نظريات در باب شناخت خدا و تحليل اسماء و صفات باريتعالي است. تلاش اصلي آکويناس در اين بخش مشترکِ هر دو اثر سترگ وي، يعني جامع الهيات و جامع در رد گمراهان، بر اين است که بتوان صفات کمالي مخلوقات و از جمله انسان بعنوان کاملترين آنها را بر خداوند نيز حمل کرد ـ البته به روش حمل تمثيلي در مقابل حمل اشتراک معني و حمل اشتراک لفظ ـ و بدينصورت به شناختي از اسماء و صفات حق رسيد تا در الهيات سلبي قرون وسطي متوقف نشد و البته در دام تشبيه حق به خلق نيز نيفتاد. عنصر اساسي در الهيات تمثيلي آکويناس «قاعده کمالات علت و معلول» است. کمالات معلول از قبل بنحو برتر و عاليتر در علت محققند. در آثار آکويناس علاوه بر اين عنصر، دو مبدأ ديگر بنام «برهان درجات کمال» و «اصل تقدم علت بر معلول» نيز بچشم ميخورد. وي اصرار دارد که اين هر سه را به ارسطو و ابن‌رشد اسناد دهد تا بدينوسيله حمل تمثيلي خود را ريشه‌دار در حکمت ارسطويي معرفي نمايد. اما حقيقت اين است که ارسطو به هيچکدام از اين مواردي که آکويناس ادعا ميکند، تصريحي نداشته است، بلکه فوق تام بودن و خير محض بودن خداوند بدين معني که آن کمالِ محض، مفيد کمالات ساير اشياء است، از دستاوردها و نوآوريهاي ابن‌سينا در مباحث الهيات است. سخنان ابن‌رشد نيز در اين زمينه در حقيقت شرح نظريات ابن‌سيناست هر چند که ابن‌رشد آنها را در شرح عبارات ارسطو نگاشته است.

اختلاف و تقابل ميان قضاياي متحد در محکومٌ‌عليه و محکومٌ‌به و نسبت حکميه، يکي از احکام قضايا و بررسي نسبت‎هاي ميان قضايا از جهت تلازم يا تعاند است که بر اساس آن، مربع تقابل شکل مي‌گيرد. اين مسئله از اساسي‎ترين مباحث در منطق استدلال به‌شمار مي‎آيد که از آغاز تدوين منطق ارسطويي و منطق رواقي، کانون توجه منطق‎دانان بوده است. ارسطو، تقابل قضايا را به تقابل در صدق اختصاص داده، آن را به تقابل ايجاب و سلب معرفي مي‌کند. وي تقابل حمليات را مطرح و آن را به تضاد و تناقض تقسيم مي‎کند. منطق‎دانان مسلمان، تقابل گزاره‎ها را در مقابل تداخل گزاره‎ها و آن دو را از اقسام اختلاف قضايا به‌شمار آورده‌اند. ايشان تقابل را اعم از تقابل در صدق و تقابل در کذب مي‌دانند؛ به همين سبب، دخول تحت تضاد را به مصاديق تقابل قضايا افزوده‎اند. رواقيان علاوه بر تصريح به تناقض که از مصاديق تقابل ايجاب و سلب است، به تقابل ميان جهات صدق مانند تقابل ضرورت با ناضرورت و تقابل امکان با امتناع نيز پرداخته‎اند. تفاوت معنايي و مصداقي تقابل در سخنان منطق‎دانان که موجب تفاوت تشکيل مربع تقابل است، ضرورت بررسي معاني و مصاديق مختلف تقابل و چگونگي شکل‎گيري مربع تقابل بنابر هر کدام را آشکار مي‎سازد.