جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امامت جایگاه بیبدیلی در میان آموزههای اسلامی دارد و از همین رو مسئله شناخت امام و معیارهایی که به کمک آن میتوان به این شناخت رسید نیز مسئلهای مهم و قابل توجه خواهد بود اما پیش از ورود به بحث معیارها میتوان با طرح پرسشهای مقدماتی در اینباره به تصویر روشنتری از ابعاد این مسئله دست یافت. پاسخ به پرسشهای یاد شده میتواند بر آنچه از اهلبیت در اینباره رسیده پرتوافکنی کرده و ما را به فهم دقیقتری از فرمایشات آنان برساند. پرسشهای یاد شده بدین قرارند: چه کسی را و با چه ویژگیهایی را میخواهیم شناسایی کنیم؟ موقعیتهای نیاز به شناخت امام چند گونه است؟ و مشکلات آن کدام است؟ نقش امام در شناخته شدن چیست؟ نقش نیاز و اضطرار مردم به امام در شناخت امام چیست؟ معیارهای شناخت امام برای چه کسانی میتواند راهگشا باشد؟ چه چیزهایی میتوانند معیار شناخت امام باشند؟ آیا امام باید همه معیارهای مذکور در روایات را داشته باشد یا احراز برخی کافی است؟ کدام یک از معیارهای یاد شده در روایات مربوط به دوره حضورند و کدام مربوط به عصر غیبت؟

انسان ها هم در حیات فردی و هم در حیات اجتماعی شان چشم انداز نگرند و این چشم اندازها منحصر در آرمان هایی که در طول حیات یک نسل فراهم می شود نیست بلکه انسان ها از چشم اندازهای فرانسلی نیز برخوردارند چشم اندازهایی مربوط به آینده های دور و نسل های آینده که از آدمی به ظاهر در آن خبری نیست اما نسل های آینده نظاره گر آن خواهند بود. با تحلیل فرایند انتخاب و گزینش چشم انداز می توان به این نتیجه رسید که عواملی که در انتخاب چشم انداز موثرند عبارتند از امکانات انسان، قلمرو روابط او و نیازهای واقعی اش. و آدمی اگر به حجم حقیقی امکاناتش و قلمرو واقعی روابطش تفطن پیدا کند جز به حاکمیت ولی خداوند در تمام شئون زندگی و ابعاد وجودی اش رضایت نمی دهد و در او احساس نیاز به حاکمیت معصوم جوانه می زند و وقتی از وجود چنین نعمتی محروم بود آن را به عنوان چشم انداز خود بر می گزیند و با تمام توان برای رسیدن به آن گام برمی دارد. و چشم انداز یاد شده همان آرمان بلندی است که در قرآن و سنت از آن به عنوان اندیشه مهدویت یاد شده است در مقاله پیش رو کوشیده خواهد شد با رویکرد تربیتی فرایندی تسیم شود که طی آن آدمی چنین چشم اندازی را برای خود برگزیند و در مسیر دستیابی به آن تلاش نماید.

تغییر سبک زندگی طبقه ای خاص در جامعه ایران که به ویژه از طرف طبقه روشنفکر و به اصلاح فرنگ رفته در کشور ملموس بود و فشارهای اقتصادی و سیاسی، به ویژه واقعه ای نو با نام مشروطه موجب سردرگمی تعدادی از متدینین گردید و گمان به نهایت رسیدن ظلم و جور وعده داده شده قبل از ظهور را داشتند. از این رو، یکی از دوره های پرکتاب در زمینه مهدویت، دوره قاجاریه محسوب می گردد و نویسندگانی مانند علی اصغر بروجردی، سید اسماعیل نوری، شیخ ابوالحسن مرندی و گورتانی از جمله وعاظی بودند که در این زمینه تالیفاتی به جا گذاشته اند؛ اما عدم دقت علمی، تحلیل های اشتباه و استفاده از روایت هایی بدون سند، میراثی مذموم از برخی کتاب ها به یادگار نهاده که در دوره معاصر نیز برخی از سخنرانان و نویسندگان به آن ها استناد می کنند. در این مقاله به بررسی یکی از این مولفین به نام شیخ ابوالحسن مرندی و کتاب او با عنوان مظهر الانوار، جرائد سبعه و مستطرفات آن که منبعی است برای افراد ذکر شده پرداخته ایم. نتایج این تلاش گویای این است که این فرد روایت هایی جعلی، بدون سند و تحلیل های منطبق با خواسته های سیاسی خود را به نام نشانه های ظهور گسترش داده است.

موضوع جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقطه تمایز شیعه از دیگر فرق اسلامی به شمار می آید. محور اصلی اعتقادات تشیع، اعتقاد به منصوص و الهی بودن جانشینی حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم است. انحصار خلافت و وصایت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در دوازده تن، به مثابه اصلی مهم در شیعه به شمار می رود. هر چند برخی سعی کرده اند به گونه ای در این اصل مناقشه کنند، اما کثرت و قوت روایات به قدری است که تردیدی در انحصار این مقام در دوازده تن باقی نمی گذارد. تطبیق روایات اثنی عشر بر امامان شیعه، خود حجتی قطعی بر حقانیت شیعه محسوب می شود.به هر روی، تعابیر گوناگون به کار گرفته شده همچون اوصیاء، خلفاء، ائمه، أولیاء و... توسط خاندان عصمت علیهم السلام در معرفی جانشینان پس از پیامبر، راه را بر طرح اندیشه های انحرافی دیگر_ چه قول به توقف در امامان قبل و چه قول به زیادت «مهدیین پس از مهدی» در تعداد آنان_ می بندد.

همچنان که از عنوان پایان نامه بر می آید این رساله درصدد بیان سرانجام غیر مسلمین در عصر ظهور است. برای دست یابی به این هدف موضوع در دو بخش پیگیری شده است، در بخش اول پیرامون سرانجام اهل کتاب و در بخش دوم درباره عاقبت غیر اهل کتاب گفت و گو شده است. در فصل اول بخش نخست سرانجام اکثریت اهل کتاب بررسی شده واز میان فرضیه های مختلف فرضیه اسلام اکثریت اهل کتاب تأیید شده است. در فصل دوم این بخش عاقبت اقلیت باقی مانده اهل کتاب مورد کنکاش قرارگرفته است. نتیجه قطعی این فصل کشته شدن آن دسته از اهل کتابی است که بر عقاید شرک آمیز خود باقی مانده باشند. بخش دوم رساله نیز مانند بخش نخست شامل دو فصل خواهد بود که در فصل اول سرانجام اکثریت غیر اهل کتاب بررسی شده و فرضیه اسلام آنها انتخاب و تأیید شده است و در فصل دوّم که به عاقبت اقلیت باقی مانده غیر اهل کتاب می پردازد فرضیه قتل آنها مورد پذیرش قرار گرفته است.

مومن منتظر - به اقتضای برخورداری از ایمان و تقوای الهی - متخلق به اخلاق اسلامی و مودب با آداب دینی است. با این حال، در روایات مربوط به عصر انتظار، گاه بر صفات اخلاقی خاصی تاکید شده و به نظر می رسد این تاکید به دلیل شرایط ویژه این دوران بوده است. در این عصر مشکلات و مسائلی خاص وجود دارد که منتظران برای رویارویی درست با آن، باید در خود صفات اخلاقی به خصوصی را توسعه داده و تقویت نمایند. با این نگاه، منشور اخلاقی عصر غیبت تدوین می شود که می توان از آن به عنوان اخلاق کاربردی عصر غیبت نیز یاد کرد. برخی از این صفات اخلاقی عبارت اند: از بردباری، رجا، تسلیم، عفت و مواسات.در نوشتار پیش رو، تلاش شده است چرایی تاکید پیشوایان معصوم بر این صفات اخلاقی توضیح داده شود و ضرورت تقویت این صفات با توجه به شرایط عصر غیبت تحلیل گردد.

ظهور امام مهدی (عج) نشانه هایی دارد، نشانه هایی که مطرح شدن آنها از سوی پیشوایان دینی همراه با مقاصدی بوده است. تحقق برخی از این مقاصد در گرو تطبیق نشانه ها بر مصادیق خارجی است. این تطبیق اولا نیازمند ضوابط و معیارهایی است که ما را به مصداق واقعی نشانه ها راهنمایی کند، ثانیا در مسیر آن، دو مشکل اساسی وجود دارد: نخست این که همیشه احتمال وجود مصادیق دیگری برای نشانه ها وجود دارد و دوم این که برای نشانه ها می توان مصادیق جعلی ساخت. از این رو نیازمند معیارهایی هستیم که بتوانیم در روند تطبیق از آن پیروی کرده و از دشواری های یاد شده عبور نماییم. ضوابط یادشده بدین قرارند: نخست این که تطبیق باید همراه با یقین باشد، دوم، مصداق مورد نظر باید تمام ویژگی های یاد شده برای نشانه مربوط را بالفعل دارا باشد، سوم، جریان تطبیق نباید به تاویل روایات بینجامد، چهارم، تطبیق باید با ضوابط و چارچوب های کلی دین هماهنگ باشد و تطبیق نباید موجب زیر پا گذاشته شدن یکی از ضوابط دین شود، پنجم این که در جریان تطبیق باید نشانه هایی که در آنها احتمال وجود مصادیق جعلی وجود دارد، بر نشانه هایی که جعل شدنی نیستند عرضه شوند. با توجه به پنج معیار یاد شده، می توان به مصادیق واقعی نشانه های ظهور که احتمال تعدد مصداق و جعل در آنها نمی رود دست یافت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.