جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دنیل دنت در کتاب از باکتری تا باخ، دیدگاه خاصی درباره‌ی آگاهی را ارائه می‌کند. به نظر دنت، آگاهی، در کنار سایر پدیده‌ها، باید به ‌وسیله علوم فیزیکی بررسی شود. برای رسیدن به این منظور، دنت تلاش می‌کند شکل‌گیری آگاهی را حاصل فرایندهای غیرهوشمند در طراحی ارگانیسم‌ها نشان دهد. مهم‌ترین فرایند طراحی غیرهوشمند، فرگشت به‌وسیله انتخاب طبیعی است. علاوه‌بر فرگشت زیستی در طراحی مغز، طراحی فرهنگ بشری و زبان نیز در فرایندی که دنت آن‌را فرگشت فرهنگی می‌نامد، انجام شده است. درواقع، به نظر دنت، آگاهی توهمی ناشی از چنین فرایندهای طراحی است. در این مقاله، ضمن بررسی نظرات و استدلال-های دنت در کتاب مورد بحث، دیدگاه او درباره‌ی آگاهی نقد می‌شود. محور این نقد، تکیه بر ویژگی‌های غیرقابل تقلیل آگاهی به امور فیزیکی است. هم‌چنین نشان داده خواهد شد که برخلاف دیدگاه دنت، نمی-توان فرگشت فرهنگی را بدون دخالت آگاهی توضیح داد. نتیجه مقاله این است که برای داشتن تصویری کامل از عالم، نمی‌توان پدیده‌ی آگاهی را به‌عنوان یک توهم از مجوعه هویات عالم حذف کرد.

دیدگاه طبیعت ­گرایانه در توضیح کامل عالم دچار مشکلاتی است. از جمله این مشکلات یافتن توضیح برای وجود آگاهی است که آن را در ارائه یک تصویر جامع از عالم ناکام گذاشته است. توماس نیگل معتقد است داشتن یک تصویر کامل از جهان، علاوه­ بر دیدگاه بیرونی که زنجیره علت­های مادی را در تاریخ نشان می­دهد، نیاز به دیدگاهی درونی است که توضیح مسائلی مانند شکل­گیری آگاهی و حیات در ارگانیسم­ها را نشان دهد. به­ این ترتیب نیگل معتقد است به منظور دست­یابی به توضیح کامل می‎توان به وجود نوعی غایت انگاری ارسطویی در قوانین حاکم بر ماده قایل بود. در این مقاله ضمن توضیح غایت ­انگاری ارسطو و نظرات نیگل نشان داده می­شود که دیدگاه ارسطو نیگل را به هدفش نمی­ رساند. در پایان نتیجه ­گیری می­شود که با برگرفتن غایت­انگاری ابن ‏سیناست که می­توان به هدف نیگل نزدیک­تر شد و از مشکلات توضیحی پدیده آگاهی کاست.

بنابر دیدگاه طبیعت‌گرایی روش‌شناسانه، استفاده از روش‌ها، قوانین و نیروهای طبیعی برای توضیح پدیده‌ها کافی است و عوامل ماورای طبیعت و الهی در این میان نقشی ندارند. طبیعت‌گرایی فلسفی نیز، دیدگاهی هستی-شناسانه است که بنابرآن، غیر از عوامل طبیعی و هویات فیزیکی، علت و هویت دیگری در عالم وجود ندارد. معمولاً طبیعت‌گرایان با تمسک به نظریه‌ی فرگشت داروین در توضیح چگونگی پیدایش ارگانیسم‌های پیچیده و تعمیم آن به کل موجودات و رخ‌دادهای عالم، تلاش می‌کنند دیدگاه خود را توجیه کنند. در این مقاله، ضمن توضیح دیدگاه دنیل دنت به‌عنوان نماینده‌‌ی شاخص دیدگاه طبیعت‌گرایی فلسفی، استدلال‌های او جهت توجیه طبیعت‌گرایی فلسفی صورت‌بندی و نقد می‌شوند. سپس نقد آلوین پلانتینگا علیه باور به طبیعت‌گرایی و فرگشت توضیح، و نشان داده می‌شود این دو باور با یک‌دیگر ناسازگارند و جمع آن دو، خودشکن است. نتیجۀ مقاله نیز این است که طبیعت‌گرایی هستی‌شناسانه دیدگاهی درست و قابل اعتماد نیست.