جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خشونت‌گرایی، یکی از معضلات اصلیِ کنونی جوامع اسلامی به ‌شمار می‌رود. این وضعیت، پرسش‌های بی‌شماری را به میان می‌کشد؛ یکی از پرسش‌های اساسی این است که عوامل اجتماعی- فرهنگی پیدایش گروه‌های خشونت‌گرا در دنیای اسلام کدام‌اند؟ پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی این موضوع را بررسی نموده و عامل اصلی ظهور این گروه‌ها را در دنیای اسلام، فشارهای روحی- روانی می‌داند که به شکل متراکم و از طریق بحران‌های فرهنگی- معرفتی، محرومیت نسبی و ناکامی‌های اجتماعی و سیاسی، بر امت اسلامی تحمیل می‌گردد. این فشارها هنگامی که با تعارضات قومی، مذهبی و طبقاتی ترکیب می‌شود، زمینه‌ی بروز خشونت و درگیری‌های اجتماعی را دوچندان می‌کند.

افغانستان يک جامعة چندقومي، چندمذهبي، چندزباني و به تمام معنا چندفرهنگي است. جامعة چندفرهنگي در حوزه‌هاي مختلف، از جمله رسانه‌ها، مستلزم خط‌مشي‌اي است که با ساختار اجتماعي و فرهنگي آن جامعه تناسب داشته باشد. حال سؤال اين است که الگوي تدوين خط‌مشي رسانه‌اي متناسب با جامعة چندفرهنگي افغانستان، کدام است؟ جامعة افغانستان و نظام رسانه‌اي آن در دورة کنوني، نه از نبود يا کمبود رسانه، که از ضعف ساختار، محتوا و به‌طورکلي، فقدان الگوي تدوين خط‌مشي رسانه‌اي رنج مي‌برد. انتظار اين است که اهل نظر در طراحي و تدوين چنين الگويي يا پيشنهاد مباني دستيابي بدان، مساعي خويش را به‌کار بندند. در راستاي تحقق اين هدف، نگارندگان با بهره‌گيري از روش توصيفي‌ـ تحليلي به مطالعة منابع اسلامي و قوانين افغانستان پرداخته و با توجه به گفتمان‌هاي غالب اين کشور و فرصت‌ها و محدوديت‌هاي ساختاري آن، الگويي را براي تأمين اين هدف استخراج كرده‌اند. الگويي که از يک ‌سو متضمن آموزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي متعالي اسلام به‌عنوان محور وحدت جامعه است و از سوي ديگر، حقوق، منافع و انتظارات مخاطبان چندفرهنگي، به‌عنوان کنشگران فعال در آن ملحوظ شده است.

اين مقاله درصدد است روش مطالعة انسان اجتماعي در اسلام را با در نظرداشت سه ساحت علمي جامعه‌شناسي، فلسفي و تفسيري پيشنهاد کند. موضوع انسان اجتماعي سياق جامعه‌شناختي دارد و پاسخ به پرسش چيستي انسان، کاوش فلسفي را مي‌طلبد و بازخواني آن از منظر اسلامي، ملاحظات قرآني و روايي را ناگزير مي‌نمايد. «روش تأويل مفهومي» که هم ريشة فلسفي دارد و هم کاربرد قرآني و هم پيشينة جامعه‌شناختي، براي مطالعة انسان اجتماعي پيشنهاد شده است. روش تأويل مفهومي، دو گام اساسي دارد: پالايش و استنباط. در گام پالايش، پيش‌فرض‌ها، مسلمات ناصواب و مبادي ناقص رويکردهاي فلسفي و جامعه‌شناختي موجود ارزيابي مي‌گردد و در گام استنباط، برداشت اسلامي از انسان استخراج مي‌شود.