جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تبیین و ریشه یابی رویکرد تفسیری آلوسی به عنوان یکی از مفسران منتسب به سلفیه در مباحث کلامی-اعتقادی در تفسیر روح المعانی امری مهم است. آلوسی به سان دیگر سلفیان و فرق کلامی و عقیدتی برآن است تا اصول موضوعه خود در مباحث مختلف را منبعث از تفسیرصحیح آیات قرآنی جلوه دهد. در همین راستا واکاوی مبانی تفسیری و کلامی وی که منتسب به جریان فکری سلفیه است موضوعیت می یابد. آنچه در یک نگاه گذرا به آراء آلوسی در مسائل مختلفی مانند توحید و نبوت و معاد و عدل رخ می نماید عدم تناسب اندیشه وی با اندیشه قاطبه سلفیه است که ممکن است منجر به حکم نمودن محقق به تهافت و عدم انسجام دیدگاه وی گردد؛ اما با بررسی دیگاه های وی در باره امامت و رجعت متوجه می شویم که وی راه و رویه سلفیان را پیموده وهم سو با اندیشه آنها شده است، لذا شایسته است با رویکردی علمی و نظام مند حقیقت باور آلوسی و مبانی آن را کشف نموده و نسبت آن را با دیدگاه عام سلفیون بسنجیم. آلوسی در غالب مباحث توحید و لوازم آن اختلافات مبنایی عدیده ای را با مدعیان منهج سلفیه رقم زده است و توافق تامی با رویکرد افراطی سلفی ها در این مسأله ندارد. وی در مسأله عصمت انبیاء همسو با دیدگاه های سلفیه بوده اما در باره آیاتی که عصمت پیامبر اکرم (ص) را بیان می کند روشی معتدل نسبت به اسلاف سلفیه پیش گرفته است. آلوسی در مبحث امامت، متعرض عقاید امامیه می شود و با طرح اشکالاتی سعی در مردود ساختن آرای آنان دارد و به همین جهت در این مبحث، همان طریق سلفیه را پیموده است. در نهایت به نظر می رسد رأی به خروج آلوسی از دایره مفسران پایبند به مکتب سلفیه و معرفی وی به عنوان اندیشمندی مستقل و متأثر از متأخرین اشاعره مدعایی غیرمستند و بی پایه تلقی نخواهد شد. لذا اتکاء آلوسی بر پاره ای از آراء سلف در رویکرد تفسیری وی، قدر مشترکی مقبول با مؤلفه های سلفیه مصطلح معاصر نداشته و صرفا راهبردی مستقل در جهت احیاء منهج سلف صالح بدون تصویب مبانی جزم اندیشانه و متعصبانه سلفیه محسوب می شود.