جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بازتاب اخبار ازدواج حضرت خدیجه(س) و پیامبر(ص) در منابع تاریخی به‌شیوه‌های متفاوت و به‌گونه‌ای ناهمگون مطرح شده است. تنوع محتوایی و مضمونی روایت‌ها به‌صورت اسطوره‌سازی، داستان‌پردازی و برجسته‌سازی برخی گزاره‌های این واقعه در ذیل گزارش‌های تاریخی مرتبط با موضوع آشکار است و می‌تواند بر نوع نگاه مخاطب به این واقعه و دور کردن آن از واقعیت اثرگذار باشد. با توجه به اهمیت شناخت بهتر محتوای این گزارش‌ها، پژوهش پیش‌رو با استفاده از روش نظریه بنیاد (زمینه‌ای) به‌سنجش گزارش‌های تاریخ طبری مرتبط با این بحث پرداخته است. طبری (م 310 ه.ق) از این‌رو مبنای پژوهش حاضر قرار گرفته که هم با ثبت روایت‌های گوناگون از جامعیت بیشتری نسبت به دیگر منابع تاریخی برخوردار و هم محل رجوع اهل فن و عامه مردم است. کاربست این روش در پژوهش موجود از طریق شناسایی مفاهیم، مقوله‌ها و روابط معنایی آنها به‌یافتن معیار غالب در متن گزارش‌های طبری از ازدواج حضرت خدیجه و پیامبر(ص) پرداخته است و ویژگی‌های خُلقی و شخصیتی خدیجه(س) و پیامبر(ص) را به‌عنوان مقوله اصلی در امر ازدواج آنان پیش‌بینی می‌کند.

بررسی سیرة پیامبر اسلام(ص) ـ بزرگتری الگوی اخلاق بشری ـ از مهم‌ترین مطالعاتی است که انسان معاصر بیش از گذشته بدان محتاج است. باتوجه به ازهم گسیختگی کانون گرم خانواده در غرب و برخی کشورهای اسلامی، مطالعة سیرة پیامبر اکرم(ص) در خصوص ارتباط با همسران خود، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. در این مقاله، احترام و علاقة پیامبر اکرم(ص) نسبت به خدیجه(س)، همکاری ایشان در امور منزل، روش برخورد نبی مکرم(ص) با همسران خود و عدالت حضرت در اقامت نزد همسران خود با استناد به منابع تاریخی و روایی مورد بررسی قرار گرفته است.

زندگانی حضرت خدیجه در منابع کهن تاریخی با اختلافاتی گزارش­ شده‌­است که گاه عرصه را برای عرضه ادعاهایی نادرست درباره وی گشوده‌­است. یکی از منابعی که حاوی شرح حال تقریبا مفصل خدیجه است، الطبقات الکبری تألیف محمدبن­سعد بصری (د 230ﻫ) است. پژوهش حاضر با بررسی موردی زندگانی خدیجه در این کتاب، به تبیین تفاوت­های گزارش‌های مورخان متقدم و بررسی مواضع ابن سعد نسبت به این موضوع پرداخته‌­است. یافته­های این پژوهش حاکی از آن است که گزارش ابن­سعد درمورد برخی موضوعات مانند سن خدیجه، نحوه ازدواج او با رسول خدا صحیح به­نظر می­رسد. در مقابل، روایت­های او دایر بر تردید داشتن پیامبر هنگام نزول اولین وحی یا اهمیت ازدواج با عایشه، قابل خدشه است. ابن‌سعد از ذکر برخی از فضایل خدیجه خودداری کرده­است تا راه را برای نشاندن عایشه در صدر همسران رسول اکرم بگشاید.