جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با اینکه آرا و اندیشه ­های هانا آرنت -به­ عنوان یکی از برجسته­ ترین متفکران حوزه تاریخ و نظریه سیاسی قرن بیستم- امروزه یکی از منابع و مراجع اصلی محافل فکر سیاسی به شمار می­رود و مباحث او در کتاب وضع بشر، ریشه ­های توتالیتاریسم، حیات ذهن، میان گذشته و آینده و... موضوع صدها مقاله و رساله بوده و هستند، اما درباره روش او بحث چندانی به چشم نمی­خورد. این خلأ از آن­رو است که او نه در این آثار و نه در هیچ جای دیگر به مقوله روش مطالعات و پژوهش­هایش نپرداخته و پژوهشی جامع و مستقل هم در این‌باره صورت نگرفته است. این مقاله می­کوشد ضمن مطالعه روش هانا آرنت در فهم سیاست در راه گشایش افقی نو در مقوله روش در علوم سیاسی مبتنی بر رویکرد و الگوهای غنی و بدیع هانا آرنت گام بردارد. برای این مهم و فهم آرنت و روش تفهمی او به تحلیل آثارش مراجعه و این روش و تکنیک­ها را از دل آنها استخراج کرده است. آرنت از منظر و رویکردی تفسیری به فهمِ جهان و پدیده ­ها و امور سیاسی می­پردازد و در این راه تکنیک­های خاص و منحصر به فردی را به خدمت می­گیرد که در چارچوب منظومه فکری و دستگاه فلسفی -سیاسی خاص اوست. آرنت با رد و نقد مغالطه‌های متافیزیکی و روش‌های تقلیل‌گرا و جبر‌گرای علوم مدرن، روش‌هایی خاص برای فهم جهان و انسان در پیش می‌گیرد که داستان‌گویی، تصور پژوهشگر به­ مثابه تماشاگر موقعیت‌مند و بی‌طرف، افتراق‌گذاری و تمایزها، کاربرد پارادوکس‌ها و تحلیل آنها برای رسیدن به فهم، و استفاده از ذوق و سلیقه، و تخیل در فهم از مهم­ترین ایده‌های خاص او در فهم هستند

اگر فهم امور بشری، سیاست و جامعه با رویکردی وجودگرایانه را محور تفکرات فلسفی و سیاسی آرنت بدانیم، در این مقاله برآنیم که به بنیان‌های فکری و رویکرد تفهمی او بازگردیم و به این پرسش که خودِ فهم در اندیشه آرنت به چه معناست و چه نسبتی با هرمنوتیک فلسفی دارد بپردازیم. در این پژوهش برای فهمِ فهم آرنت از فهم و روش او در فهم مقولات و موضوعات، روش و رویکرد تفسیری او را در متن سنت هرمنوتیکی و تطابق با دقایق فهم در اندیشه های هایدگر و گادامر قرار می دهیم. تأکید بر منحصربه‌فرد بودن و تازگی و آغازگری هر انسان، نقد جوهرگرایی، ذات‌گرایی، تقلیل‌گرایی، علم‌گرایی و تاریخ‌گرایی، تأکید بر اهمیت و جایگاه مهم پیش‌فرض‌ها در فهم، دوری، عملی، موقعیت‌مند و جهانی بودن فهم و شاید از همه مهمتر اراده به مواجهه با خودِ پدیده‌ها، از مهمترین وجوه مشترک رویکرد آرنت، گادامر و هایدگر به فهم است و از این روی رویکرد آرنت به فهم در پیوند با بسترهای فلسفی و فکری او هرمنوتیک فلسفی و پدیدارشناسانه به‌شمار می‌رود. فراتر از این، داستان‌گویی، تصور پژوهشگر به مثابه تماشاگر موقعیت‌مند و بی‌طرف، افتراق‌گذاری و تمایزها و پیش‌ساختارهای فهم ایده‌هایی خاص آرنت در هرمنوتیک پدیدارشناسانۀ او به شمار می روند.