جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه شبکه شعاعی، یکی از نظریه­های مهم در معناشناسی شناختی است. با توجه به این نظریه، نخست معنای «پیش­نمونه» واژگان(صراط، سبیل، طریق)جهت دسیابی به معنای مرکزی آن­ها پرداخته می­شود؛ سپس ارتباط دادن معنای مرکزی آن­ها با توسعه معنایی در شبکه شعاعی صورت می­گیرد. شبکه شعاعی بدان اشاره دارد که هر واژه می­تواند در بافت­های گفتاریِ متفاوت، مفهومی مختلف و مرتبط با معنای مرکزی خود داشته باشد. توسعه معنایی نیز براساس رابطه همنشینی و استعاره مفهومی و طرحواره­های تصویری مورد تحلیل قرار می­گیرد. جُستار حاضر می­کوشد که با رویکردی شناختی و با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی به معناشناسی واژگان قرآنی(صراط، سبیل، طریق) با نظریه شبکه شعاعی بپردازد. از این پژوهش با توجه به استعاره مفهومی و طرحواره­های تصویری چنین حاصل می­شود که امور محسوس به عنوان مبدأ برای امور معنوی غیرمحسوس به عنوان مقصد بیان می­شوند؛ به جهت این­که انسان امور معنوی را در قالب محسوسات بهتر درک کرده و به کار می­گیرد. از شبکه شعاعی این کمک حاصل می­شود که خداوند با نظر داشتن شرایط و موقعیت­های گوناگون انسان، پیام متناسب با شناخت و فهم انسان را در کانون توجه قرار می‌دهد.

از بارزترین وجوه زیباشناختی استعاره، قابلیت «تفسیرپذیری» در آن است. مراد از تفسیرپذیری، خاصیتی است که به‌موجب آن، امکان مشارکت خواننده در تکمیل معنا و تصویر استعاره و در نتیجه تعامل او با نویسنده فراهم می­شود. این ویژگیِ استعاره در متونی همچون خطبه­های نهج­البلاغه نمود بیشتری دارد، زیرا اولین مشخصة متون خطابی، ارتباط نویسنده با خواننده است. نویسنده با بهره­گیری از ابزارهایی همچون استعاره تلاش می­کند تا خواننده را به‌سوی انجام عملی که شناخت لازم را دربارة آن عمل به او ارائه کرده، بر­انگیزد. ازاین‌رو، در فرایند ترجمة متون خطابی، حفظ جنبة زیباشناختی استعاره، یک امر ضروری و البته شرط مقبولیت ترجمه به‌حساب می­آید. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به راهبردهای هفتگانة نیومارک، ترجمة استعاره را در خطبة سوم نهج­البلاغه و در سه ترجمة شهیدی، دشتی و گرمارودی مورد بررسی قرار داده است. برآیند این پژوهش نشان می­دهد که برای حفظ زیباشناسی مبتنی بر تفسیرپذیری استعاره، روش­هایی مناسب است که محصول استعاری­تری ارائه می­دهند. بدین‌ترتیب که ترجمة تحت‌اللفظی (برای استعاره­ای که بنا بر تصورات و تجربیات تقریباً مشترک میان دو زبان بنا شده باشد)، ترجمه به استعاره­ای همسان و برابر (برای استعارة فرهنگ­بنیاد که دامنة زیباشناختی آن از محدودة گویشوران زبان مبدأ تجاوز نمی­کند) و ترجمه به تشبیه (برای مترجمی که توان جستن یا ساختن استعاره­ای برابر را ندارد) پیشنهاد می­شود. نتایج ارزیابی عملکرد مترجمان حاکی از آن است که گرمارودی به­دلیل بیشترین استفادة صحیح و مناسب از روش­های اوّل تا سوّم نیومارک، در حفظ تفسیرپذیری استعاره موفقیت بیشتری داشته است.