جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شیخ جعفر کاشف‌الغطاء، فقیه و متکلم قرن 12و 13 هجری و مرجع شیعیان در عصر خود است که توانست، علاوه بر ارائه اندیشه فقهی مستدل و قوی، در عرصه کلام نیز فعالیت کند و نخستین کسی است که در تشیع در مقابل وهابیت نقد نوشت. مقاله حاضر با نگاهی گذرا به زندگی و مبارزات کاشف‌الغطاء در دفاع از حریم دین و تشیع، می‌کوشد دیدگاه‌های کلامی وی را به روش توصیفی بیان کند. برای این منظور کتاب عقائد الجعفریه را محور قرار داده، با رجوع به آثار خطی و چاپی، دیدگاه‌های کلامی ایشان را تبیین می‌کند. توجه به مسئله کفر و ایمان و تقسیمات مختلف از آن، تفکیک اصول ایمان و اسلام و پذیرفتن هم‌زمان نظریه صرفه و فصاحت و بلاغت در مورد اعجاز قرآن و همچنین رویکرد عقلی و نقلی به مسائل کلامی، از نکات قابل توجه در اندیشه کاشف‌الغطاء است. نگاه فقهی وی نیز در موضوعات کلامی ‌بی‌تأثیر نبوده و سبب شده است در برخی موارد نظر فقهی در خصوص اعتقاد به یک موضوع بدهد.

شیخ بهایی عالم ذوالفنون عصر صفوی است که در علوم مختلف آثار مهمی بر جای گذاشته است و هنوز نیز اثرگذاری وی بر علم و فرهنگ ایران‌زمین به خوبی روشن است. مقاله حاضر سعی دارد دیدگاه‌های کلامی وی را در اصول اعتقادی، با استفاده از آثار خطی و چاپی وی ارائه دهد. ایشان با رویکردی عقلی و نقلی به تبیین مسائل پرداخته است و هم‌گام با متکلمان مدرسه حله مخالفت خویش را با فلاسفه در مسائلی مانند معراج روحانی، قدم عالم، مسبوقیت حدوث به ماده، و معاد روحانی بیان کرده است. ایشان اجتهاد در امور دنیایی و قضا شدن نماز را بر پیامبر جایز می‌داند و دلیل عدم جواز سهو بر پیامبر را اجماع بیان می‌کند. او برای امام دو مرتبه از علم را بیان می‌کند و ایمان را تصدیق قلبی و اقرار لسانی می‌داند و با توجیهی کلام نفسی را قبول می‌کند.