جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واژۀ «حق» یکی از پرکاربردترین واژه‌ها در قرآن کریم است که با وجود وضوح ظاهری، معنای دقیق آن نیازمند ریشه‌شناسی است و در قرآن کریم، در بیش از 30 معنای مختلف، همچون: اللّٰه، پیامبرN، قرآن، اسلام، عدالت، صدق، کعبه، حظّ و...، به کار رفته است که نشانگر غموض مفهوم این واژه در قرآن کریم است. در این پژوهش با استفاده از دانش ریشه‌شناسی و معناشناسی تاریخی، ارتباط کاربردهای متنوع این واژه با محوریت اصل لغوی «وجود» تبین می‌گردد. این رهیافت نو به واژه «حق» ضمن تأیید پاره‌ای برداشت‌های فلاسفه از واژه حق، به مستند اصل اعتبار اجتهاد لغوی، می‌تواند راهگشای تفسیر فلسفی بسیاری از آیات دیگر در قرآن کریم باشد که فلاسفه به خاطر دوری از متهم شدن به تفسیر به رأی، به جهت عدم مبنای لغوی، به آن استناد نکرده‌اند. همچنین می‌تواند تأثیری بر رتبه‌بندی موضوعات مختلف وجود از حیث اهمیت و ثمرات آن داشته باشد.

کتاب­های دین و زندگی مقطع متوسطه دوم، در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، در موضوع تعلیمات دین اسلام، برای مخاطبان نوجوان، به عنوان منبع اصلی آموزش دین، مورد استفاده قرار می­گیرد؛ به همین جهت، لازم است این کتاب­ها از جهات مختلف مورد نقد و ارزیابی قرار گیرند. نقد این کتب به روش تحلیل محتوا، نشان می­دهد آموزه­های فقهی کمترین سهم را در آموزش دینی نوجوانان دارد. این در حالی است که احکام فقهی کارکردهای مهمی مانند توجه دادن به پاکیزگی، وقت­شناسی، مسئولیت پذیری و اطاعت پذیری دارد. فقدان نگرش سیستمیمؤلفان این کتب به دین، از جمله در احکام شرعی سبب گردیده است حتی در موضوعات محدود طرح شده، آموزه­های فقهی در موضوع خانواده و اقتصاد که موضوعات مهم و اولویتدار در جامعه ایران است، از جهات مختلف قابل نقد باشد. این پژوهش تلاش دارد با تبیین جایگاه آموزه­های فقهی در تربیت یک نسل سالم، پیشنهادی در راستای تبیین سیستمی احکام خانواده و اقتصاد باتوجه به اهمیت آن در زندگی فردی و اجتماعی آینده ایران، ارائه دهد.

روش تفسیر ساختاری، روش تفسیر نوین است که روابط و مفهوم بین آیات در پرتو غرض سوره کشف می‌شود، برخی در مبنای این روش تفسیری، شک و تردید دارند؛ زیرا بر این باورند که این روش حداکثر، چهره منسجمی از آیات سوره را نشان می‌دهد و نمی‌تواندیک روش مانند: تفسیر قرآن به قرآن یا تفسیر روایییا عقلی باشد و به فهم جدیدی از آیات منجر شود.در این پژوهش کوشش شده است با تأکید بر روش تفسیر ساختاری و کارکرد این روش در فهم آیات مشکلی از سوره بقره نشان داده شود. استفاده از روش تفسیر مدّنظر نشان می‌دهد، می‌توان با توجه به ساختار سوره و سیاق آیات به معنای روشن و منطقی دست یافت.غرض سوره بقره، بزرگ‌ترین سوره قرآن، دربارۀ شناخت یهود و تبیین نحوه تعامل مسلمانان با ایشان است. قرآن کریم خود را مصدّق تورات و ناظر بر آن معرفی می‌کند؛ بنابراین در فهم آیات این سوره، باید به باورهاییهودیان، در موضوعات طرح‌شده توجه داشت؛ زیرا در این سوره خداوند با یهود که مخاطب مستقیم و غیرمستقیم است، بارها سخن گفته است. توجه به پیشینه کاربرد برخی از واژگان و یا مفاهیم طرح‌شده در این سوره مانند: «راعنا»، «مساجد الله»، «یتخبطه» در کتاب مقدس و جایگاه این آیات در ساختار سوره می‌تواند در فهم این آیات و یا حل مشکل تفسیری آن مؤثر باشد.

نقد و بررسی کتاب السراط الوضیء فی قرائت اهل بیت النبی(9) چکیدهقرائت¬هایی از برخی آیات قرآن که مغایر با قرائت¬های مشهور قرآن کریم می¬باشد، به صورت خبر واحد، به ائمه اهل‌بیت(:) منسوب است و تنها مجموعه¬ی کاملی که تمامی روایات قرائات معصومین در آن گردآوری شده است، کتاب السراط الوضی فی قرائت اهل¬بیت النبی می¬باشد. واکاوی متنی- سندی 224 روایات کتاب نشان می¬دهد که تمامی روایات، از جهت سند و متن مخدوش هستند. وجود تناقضات فراوان در متون روایات قرائت¬های رسیده از ائمه، تفسیری بودن بسیاری از این روایات و روایات منتقله از کتب اهل‌سنت به کتب شیعه، پذیرش این روایات را با چالش رو به رو کرده است. بررسی¬های آماری نشان¬گر بیش¬ترین ارجاعات روایات به امام صادقدر بین اهل‌¬بیت(:) است. نگاه به منابع اصلی که محل تجمع این روایات هستند، نشانگر ضعف ریشه¬ای این روایات است. اصلی‌ترین منبع این روایات، کتاب القرائات از احمد بن محمد سیاری است که تمام اهل رجال او را تضعیف کرده¬اند. سیاری شُعوبی، کاتب حکومت طاهریان بوده است و طاهریان صرفاً کارگذاران خلافت عباسی- مدعیان وراثت اعمام از خلافت رسول خدا(9) بودند، بنابراین در این پژوهش با مطالعه اسناد و شواهد تاریخی و به شیوه توصیفی، تحلیلی، به نظر می¬رسد، سیاری در راستای اجرای سیاست پیرو¬منشانه با عباسیان، قرائت خلفای عباسی را که به قرائت استاد خویش، کسائی قرائت می¬کردند، جهت جلب توجه شیعیان که در روی کار آمدن عباسیان، وامدار آن¬ها بودند، به ائمه شیعه و خصوصاً امام صادق منسوب کرده باشد و به نظر می¬رسد انگیزه او از این امر مشروعیت بخشیدن به قرائت خلفای عباسی بوده است. جایگاه بسیار بالای کاتبان در دستگاه حکومت، اهمیت بسیار نقش علم در زمان خلفای عباسی و جعل و نشر روایات به نام اهل¬بیت و ایجاد و تقویت خطِّ غلو توسط شعوبیه¬ها، دلایلی بر این مدّعاست. بنابراین، براساس این روایات نمی¬توان گفت که ائمه قرائت خاصی سوای قرائت رایج میان عامه مسلمانان قائل بوده¬اند.واژگان کلیدی: علم القرائه، اختلاف قرائات، قرائات منسوب به اهل بیت(:)، نقد الحدیث.