جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله ی شر به عنوان یکی از مؤثّرترین اشکال های اقامه شده علیه وجود خدا به طور خلاصه از این قرار است: وجود شر در جهان با وجود خدای عالم مطلق، قادر مطلق و خیر محض ناسازگار است یا آن را نامحتمل می سازد. پیتر ون اینوگن در کتاب مسئله ی شر خود ضمن بیان و نقد نظرات گوناگون و در رأس آنها دفاعیّه ی مبتنی بر اختیار، نظرات بدیع خود را در این باب مطرح ساخته است. او از شر با تعریف عامّ "امر بد" و از شرّ گزاف تحت عنوان "امر بد مشخّص" یاد می کند. ایشان به جای دسته بندی شر به طبیعی و اخلاقی از "دهشت های پیش از هبوط" و "دهشت های پس از هبوط" استفاده می کند و از سوی دیگر با ردّ تقسیم بندی مرسوم مسئله ی شر به منطقی و قرینه ای به ارائه ی دسته بندی جدید "استدلال فراگیر شر" و "مسائل محدود آن" می پردازد که اوّلی مباحث وجود شر و در گام بعد میزان فراوان شرور و دوّمی شرور مشخّص را تحت پوشش خود قرار می دهد. دفاعیّه ی پیشنهادی وی، که ترکیبی از دفاعیّه ی مبسوط مبتنی بر اختیار و نظرات خاصّ خود اوست، خواهد کوشید به تبیین هر دو قسم شر (رنج انسانها و جانوران) در هر دو سطح فراگیر و محدود بپردازد. او در پاسخ به استدلال فراگیر، با ردّ پیشنهاد معجزات فراگیر جهت حذف شر از ساحت جهان، آن را موجب ناکارآمدی قوانین در جهان می داند که شرّ ناشی از آن به لحاظ اخلاقی هم ارز با شرور موجود در جهان است. ایشان درد را لازمه ی تکامل زیستی دانسته که تحقّق خیر مهمّ ذاتی و عرضی وابسته به آن است. وی شرور را موجب آگاهی انسان ها از وضع نامطلوب جهان موجود و زمینه ساز همکاری مختارانه ی بشر برای تحقّق طرح فدیه ی خدای عشق جهت بازگشت بشر به سوی خود می داند و "خطّ گزافی" را در پاسخ به چالش میزان فراوان شر در استدلال فراگیر شر و استدلال محدود شر عرضه می دارد. در پایان نیز با تمایزی شهودی میان مسئله ی شر و مسئله ی پنهانگی خداوند، نشانه های فراگیر خداوند را باعث بی انگیزگی بشر برای تغییر عملی زندگی شان به منظور اتّحاد مجدّد با خداوند می داند. ون اینوگن می کوشد نشان دهد هر یک از استدلال های شر یک شکست بوده و دلیلی بر عدم وجود خداوند محسوب نمی شوند.

در این رساله ترجمه و تحلیل انتقادی آرای پیتر ون اینوگن در باب مسأله شر بر اساس کتاب "مسأله شر و برهان بر مبنای شر (2006)" مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ اینوگن قصد دارد مسأله شر را از نگاهی نو تحلیل کند؛ او معتقد است که مسأله شر نمی‌تواند دلیلی بر عدم وجود خدا باشد، به همین دلیل ابتدا به تعریف مسأله شر میپردازد و سپس با روشی غیر دکارتی و در واقع با روش آنسلمی یعنی برشمردن اسماء الهی سعی در اثبات وجود خدا دارد. به نظر وی مسائل بنیادین فلسفی بی‌پاسخند و مسأله شر یک مسأله بنیادین است که نمی‌توان از طرق آن عدم وجود خدا را اثبات کرد. همچنین مسائل جزئی شر را از مسأله فراگیر شر تفکیک می‌کند و به پاسخهای مختلفی که به مسأله شر داده شده می‌پردازد؛ از جمله دفاعیه اراده آزاد.

فیلسوفان ناسازگارگرا با اتکا بر دو شرط «لزوم بدیل‌های گشوده برای عامل اخلاقی» و «انتخاب‌گری اصیل شخص از میان این بدیل‌های محتمل» و نیز منشاء حقیقی‌بودن او نسبت به کنش‌هایش، ضرورت و تعیّن علّی را با اراده آزاد و مسئولیت اخلاقی متعارض برشمرده‌اند. ون اینوگن ازجمله این فیلسوفان است که با استدلالی مستقیم و بی‌آنکه از مفاهیمی همچون «توانایی عمل به‌گونه‌ای دیگر» یا «اجتناب‌پذیری» یاری بگیرد، می‌کوشد تا هرگونه تعیّن علّی را مستلزم انتقال عدم مسئولیت به عامل اخلاقی معرفی کند، زیرا از منظر وی چنین ضرورت اجتناب‌ناپذیری مرادف با فقدان اراده آزاد و مسئولیت اخلاقی عامل در برابر رخداد و در گام واپسین نتایج و پیامدهای آن است. اما در این مقاله نشان می‌دهیم که مقدمه نخست این استدلال و تصویری که او از نسبت ضرورت علّی با آزادی اراده در کنش‌های انسانی ارائه می‌دهد، نامقبول و مخدوش است.

تحلیل و بررسی آراء پیتر ون اینوگن در باب مسأله شر بر اساس کتاب مسأله شر(2006)