جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در رويکرد حاکم بر "الهيات سلبي"، اسماء و صفات ايجابي، اسم و صفت امکاني بوده و اطلاق آن بر خدا غيرممکن و غيرمجاز است؛ زيرا ذات خدا عاري از اسم و صفت بوده، و راه دادن صفت يا اسم به آن ذات بي‌اسم و رسم، موجب نقص و سبب شرک مي‌شود. پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌اي، به بررسي ديدگاه ابن‌ميمون قرطبي يهودي و قاضي سعيد قمي شيعي پيرامون مسأله الهيات سلبي پرداخته، و در نهايت اين رويکرد را با الهيات ايجابي مقايسه کرده است. ابن‌ميمون بر اساس رويکرد سلبي خود معتقد است که در هيچ صورتي، خدا داراي صفت ذاتي نخواهد بود. و موحدي که خدا را داراي صفات متعدد مي‌داند، در زبان قايل به وحدت است اما در دل معتقد به کثرت است. در اين راستا، تباين خالق و مخلوق، اشتراک لفظي وجود بين واجب و ممکن، نقص عقل و عدم اکتناه ذات خدا، جزء مباني الهيات سلبي او به‌شمار مي‌رود. او در استدلال بر ديدگاه خود، به ناسازگاري توصيف ايجابي با تنزيه، تعلق توصيف ايجابي به ماهيت اشياء و نبودن ماهيت براي خدا، و ناسازگاري توصيف ايجابي با عقل استناد مي‌کند. قاضي سعيد نيز به امکان شناخت حقيقي و تحقق آن، اشتراک لفظي وجود بين خدا و مخلوقات، تباين کلي ميان خداوند با موجودات امکاني، و ناممکن دانستن توصيف ايجابي، قايل است. اما در نقد اين رويکرد مي‌توان گفت که توصيف ايجابي خداوند، ناظر به کنه نيست بلکه ناظر به وجه است. همچنين خداوند چنان‌که مثل ندارد، ضد نيز ندارد، اما تباين مورد نظر در الهيات سلبي، اثبات ضديت مي‌کند. به‌علاوه، مفهوم وجود و ساير مفاهيم کمالي مانند علم و قدرت، جزء معقولات ثاني فلسفي است که حاکي از مصداق هستند اما عين آن نيستند. پس توصيف ايجابي نيز ممکن و مطلوب بوده، و در متون ديني هم کنار توصيف سلبي، و بلکه بيش از آن مورد تأکيد قرار گرفته است.