جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫جايگاه و اعتبار عقل ونقل در مباحث کلام اسلامي، به ويژه در مبحث خداشناسي، موضوع تحقيق اين پايان‌نامه است. در اين پژوهش ديدگاه سه تن از مهم‌ترين شخصيت‌هاي کلامي شيعه و اهل سنت، يعني ابوالحسن اشعري، ابومنصور ماتريدي و سيد مرتضي? در باره برخي از مباحث خداشناسي، به صورت تطبيقي ارزيابي شده است. نگارنده ضرورت انتخاب موضوع را در اين ديده است که اکثر حنفيان، پيرو مکتب کلامي ماتريدي هستند و ماتريدي نزديک‌ترين فرقه کلامي به مکتب اهل‌بيت? است و اين مقايسه و تحليل باعث آشنايي مردم با مکتب اهل بيت? مي‌شود. او نخست شرح حال مختصري از زندگاني سه شخصيت ياد شده را ارائه نموده و برخي از فعاليت‌هاي مهم علمي آنان را گزارش کرده است. پس از آن، به معناشناسي و نسبت عقل و نقل از نگاه آنان پرداخته است. وي عقل را از نظر ابوالحسن اشعري به معناي علم يا علم خاص و از نظر سيد مرتضي به معناي قوه‌اي در قلب که وظيفه آن تمييز است و يا به معناي مجموع علوم تعريف کرده است. از نظر ابومنصور ماتريدي، عقل امري بديهي است و نيازي به تعريف ندارد. اشعري ميان بعد نظري عقل و بعد عملي آن فرق گذاشته و دريافت‌هاي نظري عقل را پذيرفته؛ ولي داوري‌هاي عقل در بعد عملي را رد کرده و قاعده حسن و قبح عقلي را مردود دانسته است. دو شخصيت ديگر، ابعاد عملي عقل را نيز مورد تأييد قرارداده‌اند. اشعري همچنين در صورت تعارض، نقل را بر عقل مقدم داشته است؛ اما ماتريدي و سيد مرتضي عقل را مقدم مي‌دارند. در مباحث خداشناسي، اشعري بيشتر متمايل به نقل است؛ ولي سيد مرتضي مبنا و مرجع در خداشناسي را عقل مي‌داند. از نظر ماتريدي در بحث خداشناسي عقل ونقل هر دو نقش دارند؛ ولي نقش و اهميت عقل بيشتر است. نگارنده به دليل گستردگي مباحث خداشناسي، تنها موضوعات زير را بررسي کرده است: اثبات وجود خدا، اثبات توحيد و يگانگي خداوند، اثبات صفات خداوند، و چگونگي رابطه ذات با صفات و صفات خبريه. وي يکايک اين مسائل را از ديدگاه سه شخصيت ياد شده، به طور مفصل بررسي کرده است.