جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫دين با استدلال و برهان، مردم را به حقايق هستي دعوت ميکند و اين همان فلسفه الهي است که يکي از برجسته ترين مصاديق آن در کلام علوي ظهور دارد. اين پژوهش در چهار فصل، به اين موضوع پرداخته است. کلام و بيان امام علي عليه السلام، هم از جهت گستره مباحث عقلاني و فلسفي و هم ازجهت عمق و شدت آن مباحث، از غناي بسيار بالايي برخوردار است. نخستين فردي که در مسائل فلسفه الهي اقامه برهان کرده، آن حضرت است. شايد کمتر موضوعي، مثل به کارگيري عقل و انديشه در بيانات امام علي عليه السلام مورد توجه قرارگرفته باشد. حضرت مسائل مربوط به الهيات را مطرح نموده، آنها را به يکديگر ارتباط مي دهد و دقيقا بر اساس براهين عقلي پيش ميرود. در هر برهاني تمام مواد لازم را ميآورد و در نهايت دقت، پرده از روي حقايق فلسفه الهي بر مي دارد. برخي به خاطر بلندي معناي سخنان علوي دچار توهم شده و در صدور آنها از آن حضرت، ترديد کردهاند؛ در حالي که سخنان آن حضرت، داراي اسلوب خاصي است و هرگز با سخنان ديگري اشتباه نمي شود و نيز قسمت اعظم سخنان علوي، به صورت مسند، در کتاب هاي مرجع روايت شده است. مبحث الهيات و ماوراي طبيعت، به خصوص بحث هاي توحيدي در کلام علوي در حدّ اعجاز است و بيشتر آنها، بحث هاي عقلي و فلسفي است. در کلام علوي، به انواع معرفت ها اشاره شده است؛ ولي از نظر معرفت شناسي، شناخت حسّي ضعيف ترين مرحله معرفت و شناخت عقلي برتر از آن است. مرحله برتر معرفت، شناخت قلبي است که در عرفان مطرح است و قله هرم شناخت، معرفت وحياني است. محور همه بحث هاي توحيدي، اطلاق و لاحدّي و اطلاق ذاتي و قيومي حق است و بساطت مطلقه و نفي هر گونه کثرت و تجزي و مغايرت صفات حق با ذات حق است. همچنين يک سلسله مسائل عميق ديگر، مانند اوّليت حق در عين آخريت، ظاهريت او در عين باطنيت، تقدم بر زمان و عدد، زماني نبودن قدمت او، عددي نبودن وحدت او، محدوديت توانايي عقول بر ادراک او ، سلب جسميت و حرکت و... مقولاتي است که آن حضرت نسبت به آنها داد سخن سرداده که نه پيش از او و نه بعد از او، کسي به او نميرسد. در مجموع ميتوان اذعان نمود که گرچه پارهاي از بيانات آن حضرت ازنوع مطالعه در مخلوقات و آثار صنع و حکمت است، ولي بيشتر آنها، بحثهاي عقلي و فلسفي است.