جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫يکي از دورانهاي مهم و حساس تاريخ تشيع، عصر امام کاظم عليه السلام است. در اين دوران، فشار از سوي حاکمان وقت، نسبت به شيعيان شدت يافت. اين پژوهش در سه بخش، اوضاع فرهنگي و اجتماعي شيعه در اين دوران را بررسي نموده است. جهان اسلام در عصر امام کاظم عليه السلام رو به پيشرفت علمي بود. نهضت ترجمه و آموزههاي ديني مبني بر خردگرايي و دانش اندوزي و تحمل انديشهها در اسلام، نقش قابل توجهي در شکوفايي علوم داشت. ائمه( و به تبع، امام کاظم عليه السلام داراي علوم گستردهاي بودند. از مهمترين فعاليتهاي تربيتي ـ فرهنگي امام عليه السلام، ميتوان به تربيت شاگرداني چون صفوان بن يحيي، يونس بن عبدالرحمان و علي بن يقطين اشاره نمود که هر يک، نقش بسزايي در گسترش تشيع داشتند. از مسائل قابل توجه در اين دوران، وجود فرقههاي شيعي و غيرشيعي بود؛ مانند کيسانيه، زيديه، اماميه، ناووسيه، اسماعيليه، مبارکيه، فطحيه و سميطيه. از فرقههاي غير شيعي هم ميتوان به خوارج با شاخههاي مختلف، معتزله، مرجئه و جبريه اشاره نمود که براي عقايد خود تلاش ميکردند. امام عليه السلام و شاگردان و اصحاب دانشمند حضرت مانند مؤمن طاق و هشام بن حکم نيز در اين عصر، در برابر تمامي نحلهها و فرق موضعگيري داشته و از حقانيت شيعه دفاع ميکردند. از نظر وضعيت اجتماعي، تشيع در اين عصر، رو به گسترش بود و از مناطق شيعه نشين، ميتوان به قم، ري، خراسان و عراق اشاره کرد. مهاجرت شيعيان به مناطق دوردست و درگيري بين عباسيان و امويان، از دلايل گسترش شيعه بود. سازمان وکالت در اين عصر گسترش يافت و تقيه، سهمي قابل توجه در حفظ و گسترش تشيع داشت. عدهاي از شيعيان نيز با زيرکي توانسته بودند مسئوليتهايي را در حکومت به دست آورند و به شيعيان کمک کنند. از خاندانهاي اين دوران که نقش خوبي در گسترش تشيع داشتند، ميتوان به اشعريان، نوبختيان، خاندان اعين، و... اشاره نمود.