جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کنش‌های جسمانی چون خوردن و آشامیدن از جمله مأکولات غیرعادی در «کشف‌الأسرار» روزبهان بقلی است که دارای کارکردهای بلاغی خاصی است و در قالبِ مكاشفات کتاب نیز تکرار شده است. «نوشیدنِ اسم اعظم»، «خوردنِ روغنِ بنات‌النعش»، «خرماي نبوي»، «دریاآشامی»‌های متعدد و مواردی مشابه از این دست، تصاويرِ غریب و بعضاً ناآشنایی هستند که روزبهان در روایتش از تشرّف به عالم تصوّف از آن‌ها می‌خورد و می‌آشامد و یا شاهد تحققِ این مصادر در شخص دیگری است. در روایت روزبهان هر بار پس از مواجه با این مأکولات، گشایش یا دستاوردی در روند تشرّف حاصل می‌شود. تکرار این فضا در مکاشفاتِ روزبهان، شباهت در خور تأملی با الگوهای روایی در اساطیر دارد. برهمین اساس این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و با محوریتِ «کشف‌الاسرارِ» روزبهان به بررسی و تحلیل کارکردهایی که در طعام‌ها و نوشیدنی‌های قدسی در تشرّف عرفانی وجود دارد، پرداخته‌است. نتایج نشان می‌دهد که جلوه‌هاي این کنش با عبور از معانی قاموسی بر کارکردهای نمادین و اسطوره‌ایِ این مأکولات متمركز است. این دسته از مأکولاتِ قدسی در نظام فکری ـ روایی روزبهان، ابزار عبور از موانع سلوک، عاملی برای تحوّلات روحی و اتصال به حقایق برتر است. اين كاربردِ نمادين از مأكولات قدسي در بستر تشرّف‌هاي عرفاني، پیوندي است ميان سنت‌های روایی در عرفان و الگوهای رواییِ كهن در اساطیر.

روزبهان بقلی شیرازی، عارف سده ششم و هفتم به قرآن و حدیث توجه بسیار داشته و با توجه به اندیشه و آثارش اعتنای او به کشف و شهود خویش به چشم می‍آید. او به وحی به‌عنوان الهام غیبی حضرت حق به رسولان برگزیده اعتقاد دارد و کشف و شهود عارفان را نیز لطف و مرحمتی الهی می‍داند. مسئله تحقیق بررسی جایگاه وحی و شهود در اندیشه روزبهان بقلی است که با روش توصیفی- تحلیلی انجام‌شده است. حقیقت وحی و معرفت وحیانی ازجمله اموری هستند که از قلمرو حس انسان خارج‍ است و به‌سادگی در دسترس عقل قرار نمی‍گیرد. ازآنجاکه چنین معرفتی در دسترس معدود افراد بشر قرارگرفته، به‌راحتی زوایای مبهم آن قابل‌درک نیست. پس از بررسی این نتایج به دست آمد که بین وحی و کشف و شهود عرفانی، تقابل به تباین است، زیرا مقام نبوّت و رسالت عطیه‍ای الهی است که با جهد و اکتساب به‍دست نمی‍آید، هرچند جهد و اکتساب در آمادگی نفس برای قبول آثار وحی لازم به ‍شمار می‌آید، ولی خود وحی، هدیه‍ای الهی است که نصیب هر شخصی نخواهد شد. مقام و مراحل کشف و شهود عرفانی برای همه انسان‌ها ممکن و میسر است که در صورت مکاشفه و مشاهده، شخص سالک باید مکاشفات و مشاهدات خود را با کشف تامّ نبی و اولیاء الهی بسنجد که در برخی از موارد احتیاج به تعبیر دارد، ولی وحی، امر صریح و سریعی است که خود آن هرچه که باشد حجت است و تعبیر در آن راه ندارد. روزبهان معتقد است که محتوای وحی با الهام و کسب آن اختلافی ندارد.

از آن‌جا که عرفان به دو شاخه‌ی کلی نظری و عملی تقسیم شده است؛ می‌توان گفت مباحثی مربوط به راه‌کارهای رسیدن به قرب الهی و مباحث پیرامونی آن، به بخش عملی سپرده شده است. در عرفان عملی، منازل سلوکی، بیان‌گر قرب بنده به مقام احدیت هستند. بنده در مسیر رسیدن به مقصد عرفان، منازل را طی می‌کند و هر چند برخی عارفان منازل سلوکی را در قالبِ هفت‌منزل، چهل‌منزل، هفتادمنزل، صدمنزل و هزارمنزل و... بیان‌کرده‌اند؛ اما نظر به حصرِ آن ندارند؛ چه‌بسا عارفی در دو جایگاه یا اثر متفاوت از خود، تعداد متفاوتی از منازل را بیان کند و برخی به مقتضای لایتناهی بودنِ برخی از اسفار اربعه‌ی سلوکی که در «حق» اتفاق می‌افتد، این منازل را نیز بی‌منتها دانسته‌اند . به‌هر روی، یکی از مهم‌ترین اصول سلوکی در عرفان اسلامی، همانند بیش‌تر مکاتب عرفانی برخاسته از ادیان، «عشق» است. طرح موضوعِ عرفانی عشق، گستره‌ی وسیعی دارد؛ از طرفی در حرکت حبّی از عشق الهی صحبت می‌شود و از طرفی در منازل، احوال و مواقف سلوکی، اصل عشق به عنوان نیرویی الهی بیان شده است؛ بنابراین عارفان از طرح مباحث پیرامون «عشق» ناگزیرند. به بیان دیگر عشق در قوس نزول و قوس صعود مطرح شده , که در قوس نزول , حب الهی مطرح است و حدیث " کنت کنزا مخفیا فاحببت ان اعرف و خلقت الخلق لکی اعرف " در کلام کثیری از عرفا شرح شده است و در قوس صعود با سه عشق روبرو هستیم یکی عشق زمینی است و نقش این عشق زمینی در سلوک الی الله قابل بررسی است و دوم : عشق سالک الی الله به حق تعالی و سوم : عشق حق تعالی به سالک که پیوسته پروردگار متعال حب و عشق خود را بر بنده ی سالک خویش اظهار می دارد و بدین وسیله سالک مراتب را طی می کند و این پژوهش در صدد بررسی عشق در قوس نزول و قوس صعود است . روزبهان بقلی‌شیرازی (م 606)، از جمله عارفان ژرف‌نگری است که در شمار آثار پرشمار خود، کتابی با عنوان " عبهر العاشقین " دارد که از معدود نوشته های عرفانی است که مفصلا" به موضوعات عشق , عاشق , معشوق , عشق مجازی و عشق الهی پرداخته است و نیز کتابی با عنوان «مشرب‌الأرواح» دارد؛ این کتاب در بیست باب، مقامات عارفان را بررسی می کند. هرچند که باب هفتم از کتاب با عنوان «مقامات العاشقین» با این اسم شناخته می‌شود اما در سایر ابواب کتاب مانند مقامات محبین، مشتاقین و ... نیز به زوایای مشرب عرفانی عشق پرداخته است که بی‌تردید از منابع ارزشمند عرفانی به شمار می‌آید. پیدا است که اولین عارفان و صاحبان ذوق شهودی از نظر زمانی و رتبی، معصومان علیهم السلام هستند؛ هر چند که آموزه‌های روایی با ادبیاتی که بعدا با عنوان زبان عرفان عنوان شد، مطرح نشده‌اند، اما نمی‌توان از آموزه‌های ناب سلوکی و عرفانی که در روایات اهل بیت علیهم‌السلام نهفته است، غافل شد. این آموزه‌ها علاوه بر تبیین و طرح مسائل سلوکی از زوایای بسیار کاربردی، به حق به عنوان سنگِ محکِ آموزه‌های عرفانی به خصوص در شاخه‌های طریقتی شیعی همواره مطرح بوده‌اند. در این میان مناجات پانزده‌گانه‌ی امام سجاد علیه‌السلام، نمونه‌ای باشکوه از آموزه‌های عرفانی را به نمایش گذاشته‌اند که می‌تواند در قالبِ زبان عرفان به صورت سازوار طرح و بحث شود؛ مناجات‌المحبّین_ مناجات مشتاقین_ مناجات مریدین_مناجات عارفین از جمله مناجات‌های این مجموعه است که به موضوع «عشق» پرداخته است و منبعی معرفتی، برای دست‌آورد آموزه‌ها پیرامون این موضوع سلوکی است. بنابراین؛ این پژوهش در صدد تحلیل مشرب سلوکی «عشق» از خلال کلیه آثار روزبهان بقلی شیرازی از جمله کتاب های " عبهر العاشقین " و " مشرب‌الأرواح " و بازخوانی معارف اهل بیت ( علیهم السلام ) از جمله مناجات و ادعیه و سایر فرموده های امام سجاد (ع ) در قالب زبان عرفان و در نهایت گونه‌ای از مقایسه و تطبیق میان آنها در دو بعد نظری و عملی است. عبارت «نوعی از مقایسه» به دلیل توجه نگارنده به ناهم‌سان بودنِ این دو منبع از نظر رتبی است و منظور از این عبارت؛ تطبیق مطالب و دریافت ابعادی تازه از آموزه‌های روایی است که می‌تواند تئوریزه شده و در بیان عرفانی در آید. از طرفی دلیل منتخب شدن روزبهان بقلی شیرازی از میان سایر عارفان آن است که نگارنده اوج تصوف عاشقانه را در آثار روزبهان بقلی شیرازی می داند و بدیهی است رد پای تصوف عاشقانه را قبل از او , در آثار شخصیت های همچون غزالی و عین القضات می توان یافت.

عرفان برجسته ترین عنصر پدید آمده در فرهنگ ایرانی – اسلامی، و عرفان خویی از مهم ترین خصوصیات روح انسان ایرانی است. اگر عرفان به شیوه ی بازاندیشانه مطالعه شود، پیام و اندیشه های مفیدی برای انسان معاصر خواهد داشت. بازاندیشی، شیوه ی اندیشیدنی است که موضوع و مفهومی که پیشتر در سنّتی دیگر به اندیشه درآمده، اکنون در فضای فرهنگ معاصر و در مقابل پرسش هایی متفاوت به اندیشه در می آید. نمایندگان پرشمار این سنت، هر یک برجستگی خاص خود را دارد، بنابراین از جهتی خاص می تواند مورد توجه و بازاندیشی قرار گیرد. روزبهان بقلی دست کم از دو حیث می تواند برای اندیشمندان معاصر درس آموز و محل تأمل باشد. یکی تفسیر عالم و آدم بر مبنای عشق و دیگری تعریف و تفسیری که از معنا و مصداق شطح به دست داده است. در میان متفکران معاصر، هانری کربن بیش از دیگران به این موضوع توجه کرده است. نگارنده در این مقاله می خواهد وجه دوم اهمیت روزبهان را بررسی کند.

چکیده: در عرفان اسلامی – مکاشفه مساله مهم و مورد توجه خاص و ویژه ای بوده و هست زمانی که عارف بر اثر تهذیب نفس و ریاضتی که از سوی مرشد و پیر به اوالقا می شود و به حالات و مقاماتی دست یافت در واقع واحد مکاشفاتی شده است. کشف و شهود در عرفان به معنای اطلاع بر معنای غیبی و امور حقیقی است که در ماورای حجاب است، از روی وجود وجدان آن‌ها به گونه‌ای که مکاشف متحقق به حقیقت مکشوف گردد یعنی همان مقام حق الیقین و یا از روی شهود و رؤیت که همان مقام عین الیقین است.از مسائل مهم در فلسفه عرفان، شناخت تجربه عینی است. تجربه دینی مواجهه درونی و شهودی با امر قدسی است. ویلیام جیمز معتقد است که احساسات، ثابت‌ترین و بنیادی‌ترین عناصر هستند. در نگاه او تجربه دینی، تجربه‌ای است که فاعل، آن را دینی می‌فهمد. ویژگی‌های تجربه‌ دینی، براساس نظریۀ ویلیام جیمز عبارتند از: توصیف ناپذیری، کیفیت معرفتی، زودگذری و حالت انفعالی این تحقیق به بررسی یکی از مهم ترین این ویژگی ها یعنی کیفیت معرفتی در مکاشفات روزبهان و مقایسه آن با تجربه دینی از نگاه ویلیام جیمز خواهد پرداخت.روش تحقیق: روش این مطالعه توصیفی- تحلیلی می‌باشد و روش گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای است و از کتاب، مقاله، نرم‌افزار استفاده شد. همچنین ابزارگردآوری اطلاعات فیش‌برداری می‌باشد.

رؤیا از جمله مسائلی است که از چشم کمتر متفکری پنهان مانده است؛ خصوصاً حکما و عرفای اسلامی بدان توجه وافری نمودهاند. در تفکر اسلامی، رؤیای صادقه دارای محتوایی معرفت افزا است؛ هرچند در عرفان عملی و سلوک، بیداری و شب زنده‌داری بر خواب ترجیح داده شده است؛ اما عرفا چنانکه از سیرە علمی و عملی آنان بر میآید، کشف و شهودی را که در نتیجە رؤیای صادقه حاصل میشود، نیز مغتنم میشمارند. رؤیا که از لحاظ لغوی اشاره به رأی و رؤیت در خواب دارد از مناظر متفاوتی قابل تبیین و تحلیل است. در منظومە عرفان اسلامی، حکما و عرفای مسلمان هرکدام از منظری به مسللە رؤیا پرداختهاند که در جای خود حائز اهمیت خاصی است؛ این پژوهش با تأکید بر افکار و عقاید دو شخصیت مؤثر در تفکر اسالمی، یعنی روزبهان بقلی شیرازی)م.606ه.ق( و محیی الدین ابن عربی اندلسی)م.638ه.ق(، به مسئلە رؤیا میپردازد. با توجه به تفکیکی که بین دو سنت عرفان اسلامی در پژوهشهای تاریخ تصوف انجام گرفته است؛ گرچه این دو عارف در بستر حکمت و عرفان اسالمی بالیده اند، اما به دو سنت و جریان متفاوت تعلق دارند؛ تعلقات و افکار روزبهان بقلی شیرازی متأثر از سنت اول عرفانی است و ابن عربی مؤثرترین متفکر در جریان سازی سنت دوم عرفانی است. روزبهان بقلی که سهم بسزایی در دورە انتقال تصوف دارد، به مانند ابن عربی در موضوع و شیوە بیانِ آثار عرفانی خویش، نسبت به اسالف خود دارای نوآوری و خالقیت میباشد؛ اما مضامین و محتوای آثار او به مانند اسالف خویش حول محور عشق الهی یا به عبارتی عرفان عاشقانه میگردد؛ درحالی که ابن عربی را به عنوان مدوّن و پایه گذار عرفان نظری یا به تعبیری عرفان عالمانه میدانند. با وجود شباهتها و تفاوتهای موجود، هردو عارف مذکور به غیر از مظالب پراکنده در آثار خود، دو اثر مستقل دربارە مکاشفات خود در رؤیا نگاشته اند، که نشان از اهمیت مسللە رؤیا در نزد آنان دارد. روزبهان در اثری تحت عنوان »کشف السرار و مکاشفات النوار« به الهامات و رؤیاهای خود میپردازد و ابن عربی نیز معتقد است مهمترین اثر خود یعنی (فصوص- الحکم) در رؤیایی بشارت آمیز توسط نبی اکرم(ص) به او الهام شده است. با توجه به مطالب فوق، این پژوهش به بررسی و مقایسە رؤیا از دیدگاه این دو عارف مؤثر در عرفان اسالمی به روش توصیفی- تحلیلی میپردازد. رؤیا چه جایگاهی در منظومە فکری ابن عربی و روزبهان بقلی شیرازی را داراست؟

مسئله رؤیت خداوند یکی از مهم‌ترین مباحث در حوزه عرفان تطبیقی و الهیات تطبیقی است که از دیرباز ذهن متفکران مسلمان و مسیحی را به خود مشغول کرده است. این پژوهش به شیوه تحلیلی- تطبیقی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، با هدف مقایسه دیدگاه‌های شیخ روزبهان بقلی شیرازی از سنّت عرفان اسلامی و مایستر اکهارت از سنّت عرفان مسیحی، درباره رؤیت خداوند صورت گرفته است. در پژوهش پیش رو، مسئله رؤیت به عنوان تجربه‌ای عرفانی و شهودی، فراتر از ادراک حسی و عقلی در نظر گرفته می‌شود. روایات و تجارب عرفانی هر دو شخصیت، جلوه‌ای از کشف و تجلّی حق، در عالم مثال و ساحت روحانی انسان را به نمایش می‌گذارند. روزبهان بقلی، رؤیت را امری تشخّص ‌یافته، تجسّد یافته و پر از استعارات بصری می‌بیند که از دل عشق، کشف و التباس برمی‌خیزد. تجلّی خداوند در صورت‌‌هایی مانند پیر، گل سرخ، ترکان زیبارو یا شیر، نشان از پیوند رؤیت با تجسم عاشقانه الهی در ساحت خیال دارد. در مقابل، اکهارت، رؤیت را به معنای تجربه اتّحاد با خدا می‌فهمد؛ تجربه‌ای بی‌واسطه، تجریدی و فراتر از هر تصویر، که در سکوت و فنا، «تولّد پسر در روح» را ممکن می‌سازد. در هر دو نگرش، رؤیت، ساحتی از شهود باطنی است، اما فرم، زبان و بنیان هستی‌شناسانه آن متفاوت است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که هر دو عارف، بر تجربه باطنی، تهذیب نفس و عشق الهی تأکید دارند و رؤیت را نوعی حضور الهی در درون سالک می‌دانند. اما در حالی‌که روزبهان رؤیت را فرآیندی پویای عاشقانه و متکثر در صور محسوس و زیبایی‌شناسانه توصیف می‌کند، اکهارت آن را شکلی از وحدت مطلق و تجریدی با ذات الهی می‌داند که در آن، مرز میان خالق و مخلوق از میان می‌رود .

((نفس ))یکی از مهم‌ترین واژه‌های کلیدی در عرفان اسلامی است وقرآن مجید هم به آن توجه ویژه‌ای دارد، «نفس» حقیقت مجردی است که هویت انسان منوط به آن است وحقیقت اورا تشکیل می‌دهد .و دارای تجلیات ویژه‌ای است. «انسان بما هو انسان» از سویی، می‌تواند خود در وادی هبوط به مراتب غریزی، خلقی، حیوانی، درندگی وشیطانی نفس خویش را مستغرق نماید و به اسفل‌السافلین سقوط کند1 و از سوی دیگر، هم انسان می‌تواند خود را مظهر اتم و اکمل مراتب خلقی وحقانی حق تعالی گرداند وخودرا به اعلی علیین کمال انسانی یعنی تحقق به مراتب اسماء (فعلی)، صفاتی، اسمائی و ذاتی حق تعالی برساند. مراتب نفس از منظر عارفان ومفسران عبارتند از: حرکت کمالی نفس از «نفس امّاره، به نفس لوّامه، به نفس ملهمه، به نفس مطمئنه، به نفس راضیه، به نفس مرضیه و به نفس کامله. البته حرکت از نفس اماره،به نفس مسوله و بروز صفات شیطانی سیر قهقرائی آدمی را شکل می‌دهد. نفس انسان در ابتدا در اثر تهذیب و تربیت، در یک سیر صعودی می‌تواند از سطح امارگی به مراتب لوامه، ملهمه، مطمئنه، راضیه، مرضیه، کامله (جمع راضیه و مرضیه به‌گونه متعادل) ترقی پیدا کند، به هر میزان که انسان در مراتب وجودی ترقی پیدا کند، به همان نسبت در مراتب نفس از امارگی تا کامله ترقی پیدا خواهد کرد. سالک الی الله پس از تهذیب و مجاهدت نفس و عبور از تمامی مراتب خلقی، برزخی و حقّانی نفس، در سیری صعودی، مراتب عالی را به‌صورت صیرورت و تحوّل وجودی سپری می‌کند. مبرهن است که شناخت شهودی حق تعالی، غایت آمال و آرزوهای مخلصان طریقت است وراه رسیدن به این حد اعلی جز از طریق معرفت نفس حاصل نمی‌شود. چه این‌که علی (ع)لیه السلام به نقل از پیامبر (صلی الله و علیه و آله) در حدیثی بدان اشاره فرموده‌اند عرفا و اهل معرفت در آثارشان به این سیر سلوکی استکمالی نفوس آدمی و لطائف سبعه آدمی اشاره کرده‌اند؛ از این میان، سه عارف جلیل القدر وصاحب نظر، به‌نام‌های شیخ روزبهان بقلی، ملاعبدالرزاق کاشانی و حضرت امام خمینی(ره) درآثار خویش به‌صورت مفصل به این موضوع پرداخته‌اند. دیدگاه عبد الرزاق کاشانی تا حدودی از ابن‌عربی متاثر بوده است. ابن‌عربی ساحات وجودی انسان را به 7 قسم برمی شمرد: 1ـ غیب الجن (غیب القوی)، 2ـ نفس، 3ـ قلب، 4ـ سرّ، 5ـ روح، 6ـ خفی، 7ـ غیب الغیوب و نیز قلب و مراتب آن را دارای سه مرتبه ابتدایی، میانی و نهایی می‌داند. هم‌چنین نشئه روح را به دو مرتبه ابتدایی ومیانی تقسیم کرده و نیز در خصوص مراتب سرّ، خفی و اخفی معتقد است که دو سطح وجودی انسان را سرّ می‌نامند که شامل سرّ قلبی و سرّ روحی است که البته مشهور عرفا سرّ را تنها برای ساحت نهایی انسان برگزیده‌اند. از منظر روز بهان بقلی، لطائف سبعه آدمی عبارتند از: 1ـ قالب بدن(طبع)، 2ـ نفس،3ـ قلب،4ـ عقل، 5ـ روح، 6ـ سرّ ، 7ـ سرّ سرّ. نکته حائز اهمیت این‌که ایشان در مقام 322 از کتاب "مشرب الارواح"، در تبیین لطایف سبعه، به لطیفه طبع (تاریک نفس) قائل نیستد و لطیفه عقل را جایگزین آن می‌دانند. وهم‌چنین ایشان در تحلیل مقام 327 از "منازل السائرین"، خواجه عبداله انصاری معتقدند که منزل «سر ّالسرّ» بامقام «اخفاء» در ارتباط است. ایشان معتقدند که قلب می‌تواند برای سالک الی الله، رفع حجب کند و او را از عالم ملکوت وعالم غیب و غیب الغیب و دیدن عرش و کرسی که خود شیخ هم به این مقامات ومنازل نازل شده بود، برساند.3 از منظر امام خمینی، چون انسان کتاب جامع الهی و نسخه عالم کبیر است و جمیع تجلیات وجودی و تمامی ظهورات عالم فرق و جمع در انسان به منصه ظهور رسیده است. پس انسان «ام الکتاب» نام دارد و روح انسان حاوی مراتب وجودی، سعه تکوینی وکتب الهی است. ایشان این مراتب روحانی را لطائف سبعه می‌نامند که عبارتند از: 1ـ لطیفه طبع (کتاب مستور یا رقّ منشور)، 2ـ لطیفه نفس (نور یا کتاب محو و اثبات یا لوح محو و اثبات)، 3ـ لطیفه قلب (لوح محفوظ)، 4ـ لطیفه روح (جبروت انسانی یا قلم اعلی یا عقل اول و ام الکتاب)، 5ـ لطیفه سرّ (مقام لاهوت، حضرت واحدیه انسانی و برزخیت کبری)، 6ـ لطیفه خفیّ (حضرت احدیه انسانی یا مقام او ادنی) و 7ـ لطیفه اخفا ئیه (مقام غیب الغیوب یا مرتبه غیب خفی انسانی).4 امام خمینی(ره) لطائف سبعه را حجب نفس می‌داند، که سالک آن‌ها را یکی پس از دیگری کنار زده و از هفتاد هزار حجاب ظلمانی و نورانی عبور می‌کند تا به سرمنزل حقیقت مقصود نائل آید. از نگاه ایشان تربیت عرفانی نفس در گرو تهذیب نفس و صعود استکمالی نفس است، یعنی علم به منجیات و مهلکات نفس، تسلیم شدن به ائمه اطهار(علیهم السلام) و عشق به خلق الله وم حافظت از حقوق مردم و در نهایت تخلق به اخلاق و صفات الهی است. و ایشان غایت آمال و آرزوهای انسان سالک را رسیدن به مقام اخفی یا مقام بقائ بعد فناء می‌دانند.5 در این رساله برآنیم که مراتب سبعه نفس را با رویکرد‌های عرفانی ـ تفسیری، با استناد بر آثار مکتوب و تفاسیر مصطلح این سه عارف گرانقدر تحلیل و بررسی نماییم. و در نهایت وجوه افتراق و اشتراک آراء هر کدام را آشکار سازیم.

کتاب کشف­‌الاسرار و مکاشفات الانوار از مهم­ترین آثار روزبهان بقلی شیرازی (522ـ6060 ق) و از خاص­ترین نوشته­‌های صوفیانه در فرهنگ اسلامی است. این کتاب، گزارشی از رؤیاها و مکاشفه­‌های او یا به تعبیری زندگی­نامۀ باطنی این عارف بزرگ است. تاکنون چهار تصحیح و ترجمۀ کامل و نیز یک ترجمة فارسی مستقل (بدون متن اصلی) از این اثر منتشر شده ­است. این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی به مقایسة این چهار تصحیح ازنظر روش‌شناسی و دقت در انتخاب و ویرایش کلمات می‌پردازد. همچنین، فهرستی از برخی اغلاط موجود در ترجمه­های چهارگانه ارائه شده است. درمجموع، باتوجه‌به اهمیت این اثر، نیاز حتمی به تصحیح دوبارۀ این کتاب احساس می­‌شود. بااین‌همه، در میان آثار موجود، تصحیح مهدی فاموری بهترین گزینه به شمار می‌رود. ویراستِ فیروزۀ پاپان متین ازنظر فضلِ تقدم و در اختیار داشتن نسخۀ پاریس دارای اهمیت است. تصحیح مریم حسینی هم توانسته برخی اغلاط متن را به‌درستی اصلاح کند. درنهایت، تصحیح محمّد خواجوی دارای کمترین اصالت است و ترجمۀ امیرحسین اللهیاری نیز اثری مفید اما نابسنده ارزیابی می‌شود.

کتاب «عبهرالعاشقین» اثر روزبهان بقلی شیرازی از متون برجسته عرفانی و شاهکارهای ادبی قرن ششم هجری به¬شمارمی¬آید که هماره شایسته دریافت اهتمام و ژرف¬اندیشی متفکرانه می¬باشد. این اثر گرانسنگ که درواقع حدیث نفس و شرح زندگی معنوی روزبهان است، مطالب با اهمیت و ارزشمندی درباره ی عشق صوفیانه و جمال¬پرستی دربرداشته که عرفا و صوفیان بعد از خود را نیز تحت¬تأثیر قرارداده¬است. یکی از ایشان مولانا جلال¬الدین محمد بلخی ست که عشقش به شمس تبریز سبب تحول و شهرت وی گشت. در تحقیق بنیادی پیش¬رو به این پرسش پاسخ داده¬خواهدشد که تا چه میزان اندیشه¬ جمال¬پرستی روزبهان بقلی و نگاه او به مسأله عشق بر ایدئولوژی، تفکر و تحول مولوی تاثیرگذار بوده¬است. همچنین در پاسخ به پرسشی دیگر شباهت¬ها و تفاوت¬های نگاه به مقوله عشق در عبهرالعاشقین و مثنوی مورد بررسی قرارمی¬گیرد. نتایج پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام¬شده اثبات¬می¬کند که مولوی نیز همچون روزبهان عشق به جمال معشوق زمینی را مقدمه و اساس عشق حقیقی دانسته و باور دارد گذار از عشق انسانی به عشق ربانی به شرطی محقق¬می¬گردد که اندیشه بتواند هرگونه روی و اندام زیبا را به آب و گل معنوی، هرگونه داده محسوس را به رمز همچنین هر حجابی را به آینۀ تماشا مبدّل¬سازد. به عبارت دیگر عشق باید بازتاب و آینه تمام عیار ذات باری تعالی باشد. کلیدواژه‌ها:جمال¬پرستی، عبهرالعاشقین، روزبهان بقلی، مولوی، عشق