جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زکات واجب بر دو نوع است: زکات اموال، زکات فطره. زکات در لغت به معنی « رشد و نمو» و « تطهیر و پاک کردن» است و در اصطلاح به مقداری از مال که به حد نصاب رسیده باشد گفته می شود، که در راه خدا به مستحق آن داده می شود و در اسلام ( کتاب و سنت) به هر عمل پسندیده ی اخلاقی و عبادی گفته می شود. زکات در معنای عبادی آن از ارکان پنج گانه اسلام ( نماز، زکات، روزه، حج و ولایت) است که در اداء آن باید نیت قربه الی الله داشته باشیم. زکات هم ردیف نماز و شرط قبولی آن و بی اعتنایی نسبت به آن عواقبی بسیار وحشتناک و دردناکی را هم در دنیا و هم در آخرت به دنبال دارد و شخص بی اعتنا به آن فاسق و دزد خوانده می شود و منکر وجوب آن کافر و مرتد خواهد بود. در بسیاری از آیات و روایات با عنوان صدقه و انفاق بیان شده که به تناسب قرائنی که در آنها است از عبارات صدقه و انفاق، زکات واجب برداشت می شود. زکات در اسلام حقی است که برای فقرا در اموال ثروتمندان واجب شده، پس در اداء آن نباید هیچ نوع منت و آزاری از طرف غنی بر شخص فقیر گذارده شود. علت تشریع زکات در اسلام، علاوه بر تطهیر و پاکی فرد و اموال او و جامعه، این است که فقر مادی و فرهنگی به کلی از جامعه اسلامی برطرف شود، و ثروت در بین افراد جامعه به صورت نسبتا متعادلی تقسیم شود و همه از موهبت های خدادای بهره مند شوند. پرداخت زکات دارای آثار و فواید مفیدی برای فرد و جامعه، هم در دنیا و هم در آخرت است و نپرداختن آن از سوی افراد ثروتمند باعث آثار سوئی می شود که علاوه بر خود ثروتمندان، تمام افراد جامعه نیز گرفتار آن خواهند شد. برای مترتب شدن آثار مفید پرداخت زکات بر افراد باید در اداء آن یک سری شرایط رعایت شود. مانند، اخلاص و تقوی داشتن، آشکار بودن آن برای ترغیب و تشویق دیگران و دوری از تهمت نپرداختن آن، و این که مورد زکات را باید از اجناس مرغوب پرداخت، اعتدال در پرداخت آن رعایت شود که نه باعث سختی و دشواری برای خانواده خود شود و نه این که بر اثر بخل، دیگران از ثروت فرد غنی بهره مند نگردند. کم شمردن انفاق و زکات و منت نگذاردن بر فقیر و مستمند، عوض آن را نخواستن نیز از دیگر شرایط پرداخت زکات است که در این صورت زکات پرداخت شده دارای آثار مفید خود خواهد بود و مورد قبول خداوند می باشد. قرآن شیوه هایی را برای ترغیب و تشویق به زکات بیان کرده است. از جمله این که می فرماید: زکات به سود خود شماست. نوعی قرض دادن است به خداوند، زکات و صدقات اول به دست خدا می رسد و بعد به دست فقیر و دیگر این که به پرداخت کنندگان زکات، وعده ی پاداش عظیم در مقابل آن پردامت و بخشش گناهان گذشته آنها را می دهد و رستگاری آنها را در آخرت تضمین می کند و همچنین روش داستانی، که با بیان سرگذشت اقوام پیشین، دیگران را از عاقبت انجام کار خیر مثل زکات یا ترک آنها آگاه می کند. آگاهی از این موارد باعث بیشتر شدن انگیزه ی مردم برای احسان ونیکی به هم نوعان خود می شو. مصارف و منابع زکات هم در آیات و روایت بیان شده است، که زکات را باید فقط به هشت موردی که در آیه ی شریفه قرآن بیان شده رساند، یعنی فقرا، مساکین، عاملین، مؤلفه القلوب، آزاد کردن برده ها، رهایی بدهکاران از بند و زنجیر زندان، در راه خدا، و در راه ماندگان. و منابع زکات واجب هم از نه مورد تجاوز نمی کنند که در روایات به آن اشاره شده است و از دیگر اجناس عفو شده اند. و آن نه مورد: گندم، جو، خرما، کشمش، گوسفند، گاو، شتر، طلا و نقره می باشد. مستحقین زکات نیز باید دارای شرایطی باشند. یعنی مؤمن باشند، واجب النفقه فرد زکات دهنده نباشد، سید هم نباشد. هم چنین در پرداخت زکات اولویت هایی را باید در نظر گرفت، افراد با فضیلت نسبت به کسانی که در علم و فقه و عقل و ... برتری ندارند و کسی که حیا می کند سؤال کند به نسبت به کسانی که درخواست کمک می کنند و اقوام و خویشان نسبت به بیگانگان دارای اولویت هستند.