جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحثی که نگارنده در صدد بیان و توضیح آن است و یک بحث اخلاقی است، این که اگر شخص از سرِ هدایت یابی و یقین و ایمان، و با اندیشه ای خاص در قرآن بنگرد، بسیاری از آیات و سوره ها را می یابد که او را در رسیدن به اهداف بلند و متعالی مورد نظرش یاری می رسانند. زمینه اصلی بحث و اصول آن را مرحوم علّامه طباطبایی در تفسیر المیزان، در ذیل آیه 111 سوره مائده آورده و بیشتر بر ادب انبیا، تأکید نموده است. همین، محور بحث قرار گرفته که بسیاری از ارزش ها و فضایل اخلاقی برپایه و مبنای ادب است. لذا می گوییم: ادبِ ظرافت، عمل، گفتار، بیان و...، و به تعبیر دیگر، بهترین صورت و قالبی است که این فضایل در آن تحقّق می یابند و بر این اساس، ادب اخلاقی را جایگاهی خاص و برتر در بین دیگر فضایل قرار داده اند. مباحث این پایان نامه، در دو بخش کلّی تدوین شده است: مباحث کلّی ادب و اخلاقیات، و مصادیق این مبحث از زندگی پیامبران و سیره آنان در زمینه آداب. نویسنده، این مباحث را در یک مقدّمه و چهارفصل توضیح می دهد. وی در فصل اوّل، نخست به تعریف اخلاق و بیان ریشه کلّی اخلاق و مترادفات آن پرداخته و سپس، تعریف ادب از قول لغویان و ادبا و وجه ارتباط و نسبت ادب با اخلاق را روشن کرده است. البته شواهدی که نویسنده می آورد، شامل هر دو زمینه می شود. فصل دوم، در بیان ویژگی ادب قرآنی است. نگارنده، در توضیح این مطلب، مسئله اعجاز بودن قرآن را مطرح ساخته و از این دیدگاه، الگودهی قرآن را از معجزات آن شمرده و بهترین الگوی اخلاقی برای بشر معرّفی نموده است. به اعتقاد نویسنده، اگر کتاب خدا اعجاز نبود، این قدرت رسوخ را در نفس بشر نداشت. همچنین قرآن، قانونی تغییرناپذیر است. فصل سوم، در باب آداب و ویژگی های مؤمنان در قرآن است. این فصل نیز از بخش هایی چون: آداب فردی و شخصی، آداب اجتماعی و معاشرتی، بحثی مستقل در باب ادب سلام و تحیّت، و ادب در برابر پیامبر اسلام و والدین، تشکیل شده است. نگارنده، در این فصل، از احادیث شمارنده ویژگی های مؤمن، استفاده نموده و سپس، شرح این احادیث را از قول بزرگانی چون علّامه مجلسی، بیان کرده است. نویسنده، در فصل چهارم به معرّفی الگوهای نمونه (مانند انبیای الهی یاد شده در قرآن کریم) پرداخته و ضمن آوردن مثال هایی از آیات قرآن، ادب انبیای الهی در قرآن کریم را محور این بحث قرار داده است. شایان ذکر است که نویسنده، در بیان این قضایا، ملاحظه کلّیت بحث را نموده و ادب انبیا را از هر دو جنبه فردی و اجتماعی، بررسی کرده و در پایان، ذکر هر قضیه، اثر رفتاری آن پیامبر را در جامعه عنوان نموده است.