جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حسد در لغت به معنای آرزوی زوال نعمت از دیگری است و به کسی از وجود نعمت در دست دیگران ناراحت شود و آرزوی زوال آن را داشته باشد حسود گفته می شود. بخل نیز به معنای امساک از بذل است و مقابل آن جود می باشد. حسد شعبه ای از بخل است زیرا کسی که از انفاق آنچه دارد به دیگران بخل می ورزد، پس کسی که به نعمت های الهی بخل می ورزد در حالی که مربوط به او نیست به مراتب بخیل تر از اولی می باشد. از آنجا که حسد و بخل یکی از بیماریها و گناهان قلبی است و مضرات فردی و اجتماعی فراوانی به دنبال دارد، لذا شناخت این دو رذیله و تبعات آن می تواند به اصلاح خود و اجتماع کمک نماید. در این تحقیق به سوالاتی از این قبیل پاسخ داده شده است که: بخل و حسد به چه معناست و چه اتباطی بین این دو صفت وجود دارد؟ نشانه های حسد چیست؟ و مضرات فردی و اجتماعی حسد و بخل کدامند؟ چه عواملی باعث ایجاد آن می گردد و راه مبارزه با آن کدام است؟ آیا حسد همواره مذموم است؟ موانع انفاق که نقطه مقابل بخل است چیست؟ این تحقیق در 6 فصل پاسخ گوی این سوالات است. در فصل اول به معنای لغوی و اصطلاحی حسد و بخل پرداخته شده است. همچنین حسد و بخل در آیات و روایات نیز مورد بررسی قرار گرفته است. قرآن کریم پاکیزه گاه از حسد را ستوده و راه نجات از حسودان را پناه جستن به خداوند سبحان می داند و آثار پرهیز از آن را کم شدن فاصله طبقاتی، آرامش در جامعه، محبت و صمیمیت در دنیا و چندین برابر پاداش در آخرت برمی شمارد. در فصل دوم مراتب و نشانه های حسد مورد بررسی قرار گرفته است. برای حسد سه مرتبه ذکر کرده اند که در مرتبه اول شخص از این صفت در وجود خود ناراحت است و درصدد رفع آن برمی آید. در حالت دوم از حسد خود ناراحت نیست ولی ظاهر خود را از اطاعت آن باز می دارد و مرتبه سوم این میل را دوست داشته و در ناگواری های محسود شادی خود را اظهار می دارد. و این قسم سوم است که حرام می باشد. از جمله نشانه های حسد، انتقاد شدید، زود پذیرفتن، بدگویی در مورد شخص، سخن چی و ناراجتی از خوشی دیگران است. حال این حد ممکن است بر ثروت، شجاعت و یا حتی چیزهای جزئی باشد. در فصل سوم به مضرات فردی اجتماعی بخل و حسد پرداخته شده است: بیماری روحی، کوتاهی عمر و منفور شدن از جمله آثار فردی و جلوگیری از ترقی، تنزل جامعه از آثار اجتماعی حسد می باشد ایجاد دشمنی، نابودی انسان و دوری از خداوند نیز از جمله مضرات بخل می باشد. در فصل چهارم به عوامل ایجاد بخل و راه مبارزه با آن ها پرداخته شده است. عداوت و دشمنی، حفظ ارزش خود، ترس از نرسیدن به مقصود، حب ریاست، حرص، بخل، احساس حقارت و شکست زیاد از عواملی است که موجب بروز حسد می شود. دوستی بیش از حد مال دنیا نیز بخل را به دنبال دارد. راه مبارزه با حسد در دو مرحله پیشگیری و درمان امکان پذیر است. در فصل پنجم به ضد بخل و حسد اشاره شده است. ضد بخل، بخاوت است و انفاق به قلب، به جوارح، به بیان و به امور خارجی مثل مال از اقسام ان است. در فصل ششم به عوامل کلی که سقوط اخلاقی و روش خودسازی و ویژگی تربیت اسلامی پرداخته شده است. پیروی از هوای نفس، دنیا و شیطان از عوامل سقوط اخلاقی هستند. تقویت عقل، تفکر از عمل و بدبینی به نفس از راههای خودسازی انسان است. در این تحقیق متون دینی مورد بررسی قرار گرفته است و با روش کتابخانه ای به گرد آوری و توصیف موضوع پرداخته شده است. حاصل اینکه حسد به عنوان شاخه ای از بخل از جهت متون دینی مذموم و ناپسند است مگر در مورد نعمتی که نصیب فاجر شده باشد. پیامدهای حسد و بخل در جامعه قابل تأمل است و منجر به تفرقه، اختلاف و سایر آسیب های فردی و اجتماعی می شود لذا افراد جامعه باید سعی در ریشه کن نمودن این رذیله از وجود خود شوند و با استفاده از راه های تربتی مورد بررسی به نتایج مطلوب ست یابند. واژگان کلیدی این تحقیق حسد، بخل می باشد. حسد به معنای آرزوی زوال نعمت از دیگران و بخل نیز به معنای خودداری از بذل و بخشش نسبت به کسی که استحقاق آن را دارد.