جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابنامه: ص. ۳۰۴-‎۲۹۷؛ همچنین بصورت زیرنویس // شناخت در گسترده ترین معنا، برترین نمود جان انسان است، تا بدانجا که اوج آدمی در گرو آن می باشد. بنابراین نخستین مساله ای که انسان در تمام بحث های علمی با آن روبرو است، مساله شناخت و معرفت است و اندیشمندان، عرفا و فلاسفه بسیاری در این زمینه پژوهش های گرانسنگی به انجام رسانیده اند، اما در این رساله به علت گستردگی مباحث شناخت به بخشی از آن که ابزار شناخت باشد، بسنده شده است. انسان تمام علوم و شناخت های خود را از طریق ذهن و ابزار ویژه آن تحصیل می کند، از این رو تحقیق در باب ابزار ویژه آن تحصیل می کند، از این رو تحقیق در باب ابزار شناخت ضروری است. هدف این رساله، بررسی ابزار شناخت از دیدگاه مرتضی مطهری و ایمانوئل کانت می باشد و محور اصلی نوشتار، پی گیری این فرضیه است که ابزار معرفت از نظر این دو متفکر اختلافاتی دارد. این دو فیلسوف نامی که در دو نقطه عالم زیسته اند و متعلق به دو سنت، فلسفی مهم می باشند و هر یک ر حوزه خود تاثیر گذار بوده اند، بررسی آراء آنها در این باب راهگشا خواهد بود. در این رساله، پس از بیان کلیاتی چون شناخت شناسی و مساله معرفت، به آرا این دو در مساله ابزار شناخت فراهم آید. در بحث از محورهای اصلی رساله، سخن با تاریخچه ابزار شناخت و بیان عقاید عقلیون و حسیون دنبال شده است. گروه نخست حس را قابل تحویل به ناهمه می دانند و دسته دوم به ناهمه را به حس باز می گردانند. سپس ابزار شناخت از نظر مطهری و کانت مورد بررسی مقایسه و نقد واقع شده است. استاد مطهری به پنج ابزار شناخت که عبارت است از: حس، عقل، شهود باطنی، فطرت و وحی معتقد هستند، که هر کدام بنا به اقتضای مورد و با توجه به ماهیت معلوم مورد استفاده واقع می شوند. به نظر ایشان کار حواس ایجاد زمینه و اعداد نفس برای ابداع صورت های حسی پدیدارهای مادی است و آن شرط لازم، نه شرط کافی شناخت است. و شناخت بسیاری ار امور فی نفسه و حقایق از جمله جوهر مادی اشیاء بر عهده عقل است ایشان علاوه بر این دو ابزار به شهود باطنی و فطرت و وحی نیز توجه داشته اند، به گونه ای که فطرت را ام المسائل معارف اسلامی و وحی را نیز راه شناخت و سعادت بشر معرفی کرده است. اما از نظر کانت، ذهن از سه قوه حس، فهم و عقل تشکیل شده است که کاملا از همدیگر متمایز و مستقل و غیر قابل تحویل به یکدیگر هستند. وی با تفکیک حس از فاهمه دو دسته امور ماتقدم را پذیرفته است و امور ما تقدم خاص حس یا زمان و مکان و مفاهیم محض فاهمه یا مقولات که چهار مقوله اصلی کمیت، کیفیت، نسبت و جهت هستند. عقل از نظر وی فاقد توان شناختی است و فقط در کلیت بخشی و نظم دهی اندیشه به فاهمه مدد می رساند. از نظر وی این دو ابزار( حس و ناهمه) فقط امور طبیعی قابل شناسایی است و شناخت متافیزیک با این دو ابزار غیر ممکن است. وی راه شناخت حقایقی چون خدا و نفس را شهود اخلاقی می داند که مربوط به عقل عملی است. در خاتمه در خور ذکر است که با روشن شدن به شباهت ها و تفاوت ها است که در نهایت به فهم حقیقت نزدیکتر می شویم. در نتیجه در پایان این نوشتار به این مطلب توجه شده، نتیجه گیری شده است. تا فتح بابی باشد برای تلاش بیشتر دانش پژوهان در این زمینه. در قسمت ضمائم گزارشی کوتاه از زندگانی این دو متفکر ارائه شده است، به امید اینکه از این طریق، الگوی مناسب تری در فهم ابزار شناخت از منظر آنها حاصل گردد.