جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله، نگرشی به مبحث «معرفت نفس» از زوایای گوناگون است که طبق دیدگاه های فیلسوف نامدار جهان اسلام، مرحوم صدرالمتألّهین رضوان الله تعالی علیه نگارش یافته است. در این رساله، پس از مقدّمه ای کوتاه درباره اهمّیت این بحث و جایگاه آن در حوزه معرفت شناسی، طیّ پنج فصل به مباحث اصل پرداخته شد. فصل اوّل، ضمن بیان معانی و اطلاقات نفس و کاربردهای فلسفی آن در حکمت متعالیه، به مقایسه نفس با روح پرداخته، دیدگاه صدرالمتألّهین را در باب وحدت مصداقی نفس و روح بیان می دارد. همچنین تعریف صدر المتألّهین از نفس که با تعریف ابن سینا مطابقت دارد، در آن آمده است. در فصل دوم، مراتب و انواع شناخت نفس و امکان تحقّق این شناخت و دشواری آن به ویژه در مورد نفوس دیگر ذکر، و شیوه خاصّ صدرالمتألّهین مبنی بر لزوم استفاده از وحی در مباحث عقلی، به ویژه در شناخت نفس و ویژگی های آن خاطر نشان شده است. در فصل سوم، دو نوع علم حضوری و حصولی به نفس، از یک دیگر تفکیک، و زمان پیدایش هر یک از آن ها برای انسان مطرح شده است. همچنین امکان غفلت از خود و سبب این غفلت و نیز خطا و صواب در شناخت نفس و معیار تشخیص آن را ذکر، و نیز به مبحث مهمّ اتّحاد عقل و عاقل و معقول در شناخت نفس اشاره، و در پایان بر علم حضوری که یکی از مهم ترین ادلّه اثبات نفس است، تأکید کرده ایم. فصل چهارم به ارتباط خود شناسی با خداشناسی و چگونگی انتقال از شناخت نفس به شناخت خداوند پرداخته است. در این فصل، با استناد به عبارت های صدرالمتألهین، نُه وجه خاص جهت این انتقال ذکر، و نتیجه گرفته شده است که یکی از مهم ترین و راهگشاترین مباحث فلسفی، کلامی و معرفت شناختی، همان پی بردن به حقایقی بسیار در خداشناسی از طریق تأمّل در ذات و صفات نفس است، و این راه پس از برهان صدّیقین، محکم ترین و شریف ترین راه شناخت خداوند به شمار می رود. فصل پنجم که فصل آخر رساله است، به مقایسه دیدگاه صدرالمتألّهین با دیدگاه کانت پرداخته، و ضمن بیان وجوه اشتراک و افتراق این دو دیدگاه، برخی از امتیازهای دیدگاه صدرالمتألهین را بر می شمارد.