جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

التفات به تاریخ و نقش آن در استنباط، فی الجمله انکارناشدنی است. با این وجود همواره برخی تحول‌آفرینان در افق بلندی سیر می‌کردند که از طریق پلکان نقد تاریخ و فهم تاریخی مسائل علمی حاصل شده بود. آنچه برای این دوراندیشان مساله اصلی بوده این است که آیا مسائل و گفتمان‌های پیرامون یک موضوع در طول تاریخ به همین شکل کنونی بوده است و گفتمان پیشین چگونه و چرا به وجود آمده و چه نسبتی با مساله و گفتمان کنونی داشته است؟ این پرسش‌های مهم در مورد علم و دانش بشری به فهم دقیقی از تاریخ منتهی شده و ابزارهای قیاسی خوبی را برای فهم تاریخ و سپس نقد تاریخی علم به دست داده است. یکی از این ابزارها، تبارشناسی علمی با معنای خاص این مقاله است. با توجه به اینکه در فقه و اصول نیز به عنوان دو دانش بشری که غیر از خود احکام و شریعت هستند، این پرسش‌ها و ابزار تبارشناسی قابل تطبیق است، به کیفیت تفسیر تاریخی فقه و اصول و برخی مسائل آنها به وسیله ابزار تبارشناسی و از دیدگاه امین استرآبادی پرداخته‌ایم. در ضمن مقاله به این نتیجه رسیده‌ایم که اساسا غفلت از تاریخ مساله و تحلیل مسائل فقهی و اصولی و مبادی آنها بدون توجه به تاریخ آن مساله و مبدأ جایز نیست و به بیراهه رفتن است. بر همین اساس مسائلی چون تعریف فقه، مشروعیت تقلید و بلکه اساس حجیت و و جایگاه استدلالی و دلیلیتی اصول فقه مورد نقد و خدشه قرار می‌گیرد. در پایان نیز به ضرورت توجه به تفسیر تاریخی و فایده آن در نقد نقشه راه علمی رشته‌ها پرداخته و بر آنها تاکید می‌شود.