جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حقایق هستی واحد بوده و تکثرناپذیرند و فهم آنان بر ضرورتی از ناحیة عقل و دعوتی مصرانه ازسوی دین استوار است، اما تمام آنها به فهم تمام آدمیان در نمی آید و همین فریاد عجز فلسفه است؛ اما دین آمده است تا تمام مردم را از فهم و عمل بر طبق آن حقایق بهره مند کند و به دنبال آن بود. که تمثلات و تنزلات آن حقایق به گزاره های دینی بدل شده گزاره هایی که فهم ساده آنهاتضمین کننده مصالح عموم آدمیان است و تأویل آنها منحصر و مختص به عالمان است. برای رسیدن به هر کدام از این حقایق سه راه وجود دارد: راه دقیق و عمیق و استوار فلسفه، راه ساده وبرهانی و عامه پسند دین و یا راه پرپیچ و خم و بی محتوای عقلی در میانة مردم و فیلسوفان بهترین راه برای عموم مردم راه دوم است و برای فیلسفوان راه اول مناسب است و راه سوم که اشعریان و معتزلیان از آن رفته اند هم خطا است و هم مضر. این مدعای فیلسوفی بزرگ از غرب دنیای اسلام است. ابن رشد فیلسوف قرن ششم، اندیشمندی است که در فلسفه به ارسطو توقف کرده است و در فقه از یکی از ظاهرگراترین فرقه های زمان خویش حمایت می کند. خدا وجوددارد. راه دینی، یقینی و عمومی رسیدن به این حقیقت کدام است؟ خدا یکی است. راه دینی، یقینی و عمومی رسیدن به این حقیقت کدام است؟ چه صفات و چه رفتارهایی را می توان به خدا نسبت داد؟ کدامشان حقیقی و کدامشان دینی است و راه رسیدن به آنها چگونه است؟ متکلمان زمان ابن رشد که قرار بود پاسدار دین باشند، در اکثر این موارد به مسیری قدم گذاشتند که نه عالمانه بود و نه دینی و نه برای عموم مردم قابل فهم بود. اینان بر مبنای فهم خطای خویش، هر روز دین را به شکلی تغییر دادند و فواید آن را از میان بردند و تشتت را برای مسلمانان به ارمغان آوردند. ابن رشد از تک تک موارد بالا و از راه متکلمان مفصلا بحث می کند. در تمام این موارد، آنچه برای آدمیان، مفید و ضروری است، معنای روشن عبارتهای دینی است و نه تأویل آن. اما تأویل نیزجایی و جایگاهی دارد که ابن رشد خاتمه کتاب را به آن اختصاص داده است.