جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله می‌کوشیم اشکال صورت‌گرایی را به عنوان محوری‌ترین نقد به اخلاق کانتی، نخست تقریر و سپس امکان ارائه‌ی پاسخ به آن را بررسی کنیم. در فصل اول ضمن تشریح مبانی نظری لازم برای ورود به مسئله، دفاعیه‌های مختلفی را که به منظور حل این چالش پدید آمده‌اند ارزیابی می‌کنیم و نشان می‌دهیم که چرا آنها برای حل این معضل ناکارآمد هستند. در جمع‌بندی ضمن بیان تمایز رویکرد خود از دیگر رویکردها، راهکار خود برای حل مسئله را به اختصار معرفی می‌کنیم. در فصل دوم به تقریر نقد هگل - به عنوان یکی از مهم‌ترین فیلسوفانی که نقد صورت‌گرایی به اخلاق کانت را صورت‌بندی کرد- به تفصیل و از دل آثار مختلفش می‌پردازیم و در این مسیر، مفاهیم و جان‌مایه‌های اساسی نقد هگل را شناسایی می‌کنیم. بررسی نقادانه‌ای که ما را به استعلایی بودن مفهوم آزادی و از خود و از جهان بیگانگی به عنوان دو معضل اصلیِ شناسایی شده توسط هگل رهنمون می‌شود. معضلی که پژوهش ما می‌کوشد از طریق راهکاری دو بخشی در فصل سوم و چهارم به آنها پاسخ دهد. در فصل سوم می‌کوشیم اشکال نخست -استعلایی بودن مفهوم آزادی- را از طریق رجوع به آثار تاریخی کانت تعدیل کنیم و نشان دهیم کانت دغدغه‌ی زمینه‌های انضمامی‌ای که مفهوم آزادی در تضارب با آنها سر برمی‌اورد را داشت و به تفسیر یکسر استعلایی از مفهوم آزادی اکتفا نکرد. در فصل چهارم تلاش می‌کنیم پاسخی برای اشکال دوم -بیگانگی با خود و جهان- فراهم آوریم. این پاسخ‌ را از طریق تأکید بر مضامینی مستدل می‌کنیم که کانت در کتاب دین در چهارچوب عقل صرف به آنها پرداخت و مدعی می‌شویم که انسان‌شناسی دینی و دیگر مولفه‌های دینی اندیشه‌ی کانت، با شاکله‌سازی برای اخلاق، موجب می‌شوند تا اخلاق کانت از صورتِ عقلیِ محض خارج شود و بتواند فاعل و فعل اخلاقی را در مسیری انضمامی‌تر شناسایی و صورت‌بندی کند. در بخش نتیجه‌گیری کفایت این پاسخ را به محک نقد و ارزیابی می‌گذاریم و نشان می‌دهیم که این راه‌حل می‌تواند چه دشواری‌هایی را از پیش‌روی اخلاق کانت بر‌دارد و چه نقدهایی را بی‌پاسخ باقی می‌گذارد و چه چشم‌اندازی برای حل مسئله می‌گشاید.

سید محمدرضا حسینی بهشتی (متولد ۱۳۳۶ در قم)، استادیار گروه فلسفه دانشگاه تهران و مدیر گروه فلسفه فرهنگستان هنر است. او فرزند سید محمد بهشتی (آیت الله شهید دکتر بهشتی) و برادر سید علیرضا بهشتی است. وی یکی از اعضای هیئت مؤسس انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران است و همچنین در حال حاضر یکی از اعضای هیئت مدیرهٔ این انجمن نیز می‌باشد. تحصیلات: دکترای فلسفه از دانشگاه هامبورگ آلمان/ کارشناسی ارشد فلسفه از دانشگاه تهران/ کارشناسی فلسفه از دانشگاه تهران/ سمت‌ها: عضو پیوسته فرهنگستان هنر/ مدیر گروه فلسفه فرهنگستان هنر/ مدیر مؤسسه مطالعاتی خاور میانه از ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۹/ مدیر مؤسسه پژوهشی فرهنگی «نوارغنون»/ عضو هیئت امنای مؤسسه مطالعات اجتماعی (وزارت علوم و تحقیقات و فناوری)/ عضو هیئت امنای پژوهشگاه علوم انسانی/ عضو هیئت امنای مؤسسه حکمت و فلسفه/ آثار: ماکس آبل، شرحی بر تمهیدات کانت، ۱۳۷۶، مرکز نشر دانشگاهی/ هانس دیرکس، انسان‌شناسی فلسفی، ۱۳۸۰، انتشارات هرمس/ متون برگزیده در هرمنوتیک، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی/ گزیدهٔ مقالات گادامر، انتشارات هرمس/ درس‌گفتارهای فلسفی، ۱۳۸۳، مؤسسه دانش و توسعهٔ علوم انسانی/ Methodologische Ueberlegungen Zum Wandel des Naturbegriffs, 1997, Techno Verlag.