جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شناخت تلاش هاي انديشمندان در رشته های مختلف، نقش بسزایی در رشد، شکوفايي و کشف مسائل نو در آن علوم ایفا می کند. یکی از اندیشمندان مسلمان که تاثیرات مهمی در عصرش ایفا نمود، ملامحمدکاظم هزارجریبی استرآبادی است. وی از فعال‌ترین دانشمندان در عرصۀ تألیف و نگارش در موضوعات متنوع دینی به ویژه در علوم اعتقادی در اواخر دورۀ زند و اوایل قاجار است. این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه ای و مراجعه به نسخ خطی متعدد با روش توصیفی-تحلیلی به کیفیّت استدلال و استشهاد مرحوم هزارجریبی بر گزاره‌های دینی و چگونگی پاسخ‌ به شبهات خواهد پرداخت. یافته های تحقیق عبارتند از اینکه ایشان تلاش می نمود در فعالیت های علمی خود با توجه به وابستگی، عشق و ارادت به ائمۀ معصومین(علیهم السلام) به مطالعات پُردامنه و عمیق در گزاره های دینی پرداخته و نیز تلاش می نمود با نگارشی روان، به هجمه‌های مخالفان پاسخ دهد. روش هایی که وی در استدلال، استشهاد و دفاع از گزاره های دینی انجام می داد که مهم ترین آنها عبارتند از: استناد به برخی روایات مرتبط، استناد به ادعیه و زیارات، استناد به آراء مجتهدان، اعتماد بر نقل‌های تاریخی و مسموعات. نقدهایی به شیوه استدلال‌ورزی هزارجریبی وارد است؛ همچون تأویل نکردن عبارات عرفا و شعرا و جمود بر ظاهر سخنان آنان، استفاده نکردن از قیاس شعری در قانع کردن خوانندگان، استفاده از شیوه غیرعلمیِ دشنام و ناسزاگویی نسبت به مخالفان.

محمدکاظم‌بن‌محمدشفیع هزارجریبی (متوفای 1236ق) از دانشمندان شیعی در اواخر دورۀ زند و اوایل دورۀ قاجار است. وی آثار بسیاری در علوم دینی به‌ویژه علم کلام نگارش کرده است. بیشتر آثار هزارجریبی تصحیح و احیا نشده و منظومه فکری ایشان تبیین نگردیده است. هزارجریبی با فلاسفه و عرفا به‌شدت مخالفت می‌کند و در نقد آن‌ها گاهی از اعتدال خارج شده و به افراط می‌گراید. وی عرفا و فلاسفه را گمراه دانسته و خطر آن‌ها را بر دین عظیم می‌شمارد. در آثارش گاهی شخصیت‌هایی از آن‌ها را (مانند ابن‌سینا و ابن‌عربی) نام برده و نقد و لعن می‌کند. گاهی حکایت‌هایی از آن‌ها را که در برخی تذکره‌ها آمده، نقد می‌کند و برخی از مواقع نیز نظریات آن‌ها را در مباحثی مانند وحدت وجود، انسان کامل، و چینش نظام هستی رد می‌کند. هزارجریبی دستاوردهای فلاسفه را قبول نداشته و برای رسیدن به حقیقت، قرآن و روایات را کافی می‌داند. در نوشتار حاضر نظریات هزارجریبی با ارائۀ شواهد و نمونه، از آثار خطی و چاپی، تبیین، تحلیل و نقد شده است. شیوۀ گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای است.