مساله امامت، نخستین مسأله مورد نزاع میان مسلمانان بعد از رحلت پیامبر اکرم است. پس از شکل گیری فرق کلامی، متکلمان هر فرقه، به شکل ضمنی و یا به شکل تألیف کتاب مس
... ستقل، به جرح و تعدیل نظرات یکدیگر پرداخته اند. از کتب مهم کلام امامیه، کتاب تجرید العقائد محقق طوسی است که در آن به طرح بحث امامت پرداخته شده است. فاضل قوشچی که از متکلمان اشعری است شرح مهمی بر تجرید العقائد نگاشته و در آن بر بحث امامت، اشکالاتی وارد کرده است. پس از او مقدس اردبیلی، یکی دیگر از متکلمان امامیه به اشکالات فاضل قوشچی پاسخ می دهد و از آراء خواجه طوسی دفاع می کند. رسالت این پژوهش که از نوع کتابخانه ای و با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی است، بررسی و مقایسه آراء این دو محقق در مبحث امامت است. نتایج حاصل از بررسی این موضوع در باب امامت عامه و خاصه، پرسشی است که نگارنده به دنبال آن است. در بحث امامت عامه اولین مساله مورد نزاع، مساله دلیل وجوب امامت است که خواجه بر قاعده لطف و قوشچی بر اجماع صحابه تاکید می کند. در ادامه، بحث از لوازم امامت مطرح می شود که فاضل قوشچی اشکالاتی را به آن وارد می کند اما مقدس اردبیلی به آنها پاسخ می دهد. در بحث امامت خاصه، خواجه ابتدا به آیات و روایاتی برای اثبات امامت حضرت علی تمسک می کند، سپس به بیان فضائل حضرت علی و مطاعن خلفا می پردازد که گرچه فاضل قوشچی شبهاتی را بر آنها وارد می کند اما مقدس اردبیلی به آنها پاسخ مستدل می دهد. از مقایسه آراء این دو محقق به دست می آید که قوشچی از آراء متکلمین اشعری مذهب پیش از خود تبعیت می‌کند و همان شبهات آنان را تکرار کرده است. وی در مبحث امامت، در بسیاری از موارد، متعصبانه و به دور از انصاف، با ادله محقق طوسی برخورد می کند، ولی در مقابل، پاسخ هایی که مرحوم اردبیلی به ایشان می دهند محکم، معقول و معمولا از خود منابع اهل سنت است.
بیشتر