جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫به موضع ابوحنيفه نسبت به اهل بيت( از دو منظر مي‌توان نظر افکند: يکي با اين پيش‌فرض که ايشان در زندگي علمي خود همواره در تقابل با اهل بيت( بوده، و منظر دوم اين که او روابط دوستانه و نزديکي با اهل بيت( داشته و نزد برخي از آنان به شاگردي پرداخته است. در روزگار ابوحنيفه، نگاه به اهل بيت(، دو شکل عثماني مذهب و شيعه مذهب، يا تشيع سياسي و تشيع روحي وجود داشت. ابوحنيفه فراتر از شيعه سياسي بود و به مرجعيت علمي اهل بيت( ايمان داشت، و از بعد سياسي و در باب امامت و خلافت اسلامي ديدگاهش منطبق بر ديدگاه زيديه بود؛ يعني در حالي که خلافت خلفاي راشدين را پذيرفته بود، اعتقاد به افضليت امام علي( نسبت به عثمان داشت، و به امامت و خلافت امام حسن( معتفد بود، و بعد از او امامت را منحصر در فرزندان علي( و از بطن فاطمه( مي‌دانست. او درباره امامت، اعتقاد به نص نداشت، و معتقد بود که امامت بايد با انتخاب آزاد صورت گيرد، اما امام بايد از ميان فرزندان علي( گزينش شود. ابوحنيفه نزد امام صادق( تلمذ کرده و با حکومت اموي و عباسي همکاري نداشت. او عدالت صحابه را نيز به‌طور مطلق نمي‌پذيرفت، و روش اعتدالي درباره صحابه و خلفا داشت، و تلاش مي‌کرد که از سبّ خلفاي راشدين توسط غاليان جلوگيري شود. او با شيعيان و شاگردان امام باقر( و امام صادق( روابط دوستانه داشته و اختلاف او با امام صادق( از نظر اسنادي چندان معتبر نيست. به نظر مي‌رسد که مناظرات او با حضرات معصومين چندان جنجال برانگيز نبود، و احتمالا اين مناظرات ساخته دست برخي از پيروان دو مذهب شيعه امامي و حنفي بوده باشد که در اثر تعصب مذهبي، برخي اختلافات علمي بين صادقين( و ابوحنيفه را بسيار پررنگ نشان داده و حقايق را وارونه جلوه داده‌اند.

در روزگار ابوحنیفه نگاهها به اهل بیت متفاوت بود. جدا از برخی عثمانی مذهبان حجاز و اهل حدیث عراق گروههای متعدد یبه عنوان شیعه شناخته می شدند برخی صرفا به دلیل دوستی اهل بیت و نقل فضائل ایشان شیعه نام گرفته بودند که از آنان با عنوان شیعه محب یاد می شود. در این میان ابوحنیفه فراتر از یک شیعه محب و شاید بتوان گفت که حتی فراتر از یک شیعه سیاسی بوده و به مرجعیت علمی اهل بیت نیز باور داشته است. او در بعد سیاسی و در باب امامت و خلافت اسلامی دیدگاهش منطق بر دیدگاه زبدیه است یعنی ضمن پذیرش خلافت خلفای راشد و اعتقاد به افضلیت امام علی ع نسبت به عثمان پس از ایشان به امامت و خلافت امام حسن مجتبی ع معتقد بود و بعد از ان حضرت نیز امامت و خلافت را حق فرزندان امام علی ع از بطن فاطمه می دانست. با این حال وی برای خود استقلال در نظریه پردازی قائل بوده است و نمی توان وی را در اندیشه های فقهی و کلامی اش تابع و کمال اهل بیت ع دانست. باید افزود که اندیشه های وی در عرصه کلام بیشتر از خوزه فقه به مکتب اهلیت ع نزدیک است. او ضمن تلمذ نزد صادقین و زید بن علی ع روابط دوستانه ای با امامان اهل بیت ع برقرار نموده بودو به اکرام و احترام ایشان می پرداخت و آنان را بهترین و عالمترین افراد عصر خود می دانست. وی نه تنها علی رغم اصرار دو حکومت اموی و عباسی هرگز حاضر به همکاری با آنان نشد و هیچگاه مشروعیت این دو دستگاه را نپذیرفت بلکه از قیامهای علویان بر ضد آنان نیز به حمایت بسیار جدی پرداخت و سرانجام به دلیل همراهی با علویان و عشق به اهل البیت ع و وجود رگه های شیعی در او توسط منصور عباسی به زندان افتاد و به احتمال زیاد در اثر خوراندن زهر در زندان به شهادت رسید. اکثر روایات و مناظراتی که در برخی منابع شیعی و سنی آمده و حاکی از روابط تیره صادقین ع با ابوحنیفه است به لحاظ متنی و سندی پذیرفتنی نمی نماید و از هر دو جهت دارای مشکل است. گروههای منسوب به ابوحنیفه طیفهای گوناگونی هستند که از آن میان می توان دسته های ذیل را نام برد: الف) حنفیان کلامی و عدلگرا (که جزء پیروان اولیه ابوحنیفه بوده و امروزه وجود ندارد). ب) حنفیان اهل سنت و جماعت (ماتریدیه، طحاویه، بربلویه و دیوبندیه) ج) حنفیان دوازده امامی و صوفی مسلکان د)حنفیان سلفی. از این میان نزدیکترین دسته به مکتب اهل بیت ع و تشیع حنفیان دوازده امامی و دورترین گروه حنفیان سلفی هستند. عامل دوری برخی حنفیان از مکتب اهل بیت ع و تشیع عوامل ذیل بوده است1. افول مکتب کلامی و عدلگرای حنفی و گسترش مکتب حنفی اهل سنت و جماعت.2. نفوذ بخاری و صحیح او در میان حنفیان 3. دعوای سیساسی عثمانیان و صفویان 4. نفوذ وهابیت و سلفیه در میان حنفیان